Unsa’y pagpangandam?

Human sa sagunson nga pag-uwan hinungaw sa bagyo nga Hanna, nakabaha man kini sa pipila ka dapit sa Sugbo ug sa Kabisay-an, apan nipasidaan ang PAGASA nga mosunod na ang kainit sa panahon tungod sa mild El Niño.

Human nakabiya sa nasud ang bagyo nga Hanna, matud sa PAGASA nga mosunod na ang kainit. Karong buwana panagsa na lang kuno masinati ang pag-uwan nga normal unta nato nga masinati sanglit karong panahona ting-uwan pa unta.

Giklaro ni PAGASA-Visayas Director Oscar Tabada nga mograbe pa ang kainit sa mosunod nga mga buwan. Matud ni Tabada nga masinati nato ang grabe nga kainit karong Septiyembre nga moabot ngadto sa 35-37 degrees celcius ang kainit. Kun ang temperatura sa tawo moabot na og 37 degrees celcius, gidanggas ka na.

Wala pa kini labot sa heat index kun ang kaalimuot sa palibot tungod sa hinungaw gikan sa kainit sa lawas sa tawo, inalisngaw gikan sa mga sementado nga dalan, sa kongkreto nga mga building, ang gibuga nga tambutso sa mga sakyanan, gikan sa mga pabrika, sa mga industriya ug uban pa.

Kun tipunon kining tanan, posible nga mokapin pa sa 40 degrees celcius ang kainiton sa palibot. Bisan kun moabot lang sa 40 degrees celcius ang temperatura, hilabihan na kini kainit. Sa hilanat pa, nagsalimuang ka na niini.

Tungod sa pagpuli sa kainit, ang natubigan na unta nga mga dam magsugod na usab sa paghubas, lakip na ang mga irrigation system nga gisaligan sa mga umahan. Posible nga mahubsan na usab ang kasapaan ug mga tubod.  Gitataw sa PAGASA nga posible’ng masinati ang dry spell o ang pagpangliki sa yuta tungod sa subra nga kainit kun molungtad sa tulo ka buwan ang kainit ug panagsa ra ang pag-uwan. Kun may pag-uwan man dili makatuhop sa yuta ang tubig.

Dugay na nga nipahibaw ang PAGASA sa taas nga lanat sa mild El Niño sanglit molungtad pa kini hangtud sa Mayo sunod tuig. Kini ang labing dugay sa mga kasaysayan sa huwaw nga nasinati sa Pilipinas.

Unsa ba ang klaro nga pagpangandam nga gihimo karon aron mamenosan ang grabe’ng epekto sa El Niño?

Usa sa grabe nga maapektahan sa huwaw mao ang kaumahan. Kun simbako magnihit na ang mga abot sa yuta, posible nga masinati ang kagutom.

Apan nipasalig ang National Food Authority nga may igong supply sa bugas dinhi sa nasud, tungod kay nag-import na sila’ng daan og mga bugas gikan sa Vietnam ug Thailand pagpangandam kun magnihit na ang lokal nga produksyon sa humay. Apan dili pa kini paigo.

Angay tingali nga hinumdoman nga dili lang bugas ang maapektahan sa huwaw. Tanang abot sa yuta, lakip na sa mga utanon, lamas ug lagutmon. Ang bugas nagkinahanglan og sud-an.

Apil nga maapektahan ang mga kinabuhi sa dagat. Gani sa Bohol, nagpadayon ang pag-epekto sa red tide sa lungsod sa Dauis. Gilangaw ang tinda nga mga isda ug kinhason sa kamerkadohan.

Wala’y namalit sa kahadlok nga mahilo tungod sa red tide.  Ang kahayopan apektado. Unta may giandam na nga panagang ang gobiyerno nga mamenosan ug malikayan ang posible’ng lapad nga kagutom ug ang pagpahimulos sa mga negosyante sa sitwasyon.