Aninipot ug tamilok

Iwahig River, Palawan—Ngitngit na pag-abot namo dinhi. Sama kangiob sa dakong bahin sa 16 ka kilometrong ruta nga among gilatas gikan sa kinapusoran sa Puerto Princesa City. Ang among traysikol morang langaw nga nisungasong sa pulos naghaguros nga higanteng trak nga makabuta ang mga suga nga among gikasugat. Apan ang nagbuntaog nga mga punoan sa Akasya nga nag-ambo sa duha ka kilid sa sementadong dan nihapuhap sa pagduda sa kaluwas sa among biyahe.

 Wa mi kahibawo unsay nagpaabot namo sa suba. Giingnan lang mi sa drayber nga makakita mig daghang aninipot. Dihang nangutana mi lamian bang pagkaon, nitubag siya nga aninipot ray nia dinhi ug kinahanglan ming magbawon og pagkaon.

* * *

Ang drayber di tour guide apan siya’y naghatod namo sa usa sa labing matahom nga pasundayag sa kinaiyahan sa Palawan. Ang pasiuna nakong pagkahugno nga gipabayad mi og P600 (para sa bangka nga kasakyan og upat), gipasul-ob mi’g life vest ug salakot, gisultihan nga way seguro magpakita bang mga aninipot (kay hayag ang buwan) ug ang mga bituon (kay baga ang panganod) ug sa kaataon sa lapad nga suba dihadiha nahanaw sa daw kalasangan sa mga aninipot nga nigakos namo.

Gidid-an mi sa pagkuha og letrato apan gidasig sa pagpasiga sa puwa nga suga sa akong kamera aron mas mopakita ang mas daghang aninipot. Way baho ang sapa, nangalimyon ang huyuhoy ug napuypoy ang tanan namong kakulba ug kalapoy.

* * *

Mas hayag ang siga sa laking mga aninipot kay maoy ilang pangdani sa kababayen-an. Magkipat-kipat ang ilang hayag duyog sa ilang pagginhawa. Moginhawa ang mga babaye matag tulo ka segundo samtang ang mga lalaki matag lima ka segundo.

Mobatog lang sila sa mga bakhaw, nipa ug kahoy nga may mga buwak kay dugos ang ilang pagkaon. Nisanay pag-ayong mga aninipot dinhi tungod sa katimgas pa sa hangin. Determinado ang nagpakabana nga mga Palaweño pagpanalipod sa ilang kinaiyahan.

* * *

Usa nila si Tom, ang among bangkero. Usa sila sa mga molupyo sa tampi sa suba. Silay gitahasan sa ABS-CBN Foundation pagpanalipod sa suba ug mga bakhaw. Pagbugsay sa mga bangka ug paggiya sa mga manan-aw og mga aninipot ang ilang panginabuhi.

Ang pakiglambigit sa katilingban maoy labing epektibong paagi pagpanalipod sa kinaiyahan. Matud ni Tom nisanay pag-ayo ang mga isda sa Palawan tungod sa ilang pag-amuma sa ilang mga bakhaw, suba ug kadagatan.

Nia ko tungod sa trabaho. Ilusad karong buwana ang mga sibyaanan sa ABS-CBN sa Palawan. Drayber sa ABS-CBN, si Randy, nga mamasahero sa iyang traysikol human sa trabaho, maoy nidapit namo pagtan-aw sa mga aninipot. Si Randy, lahi ni Tom, way labot sa turismo. Aircon technician siya sa wa pa makatrabaho sa ABS-CBN. Apan siya, ug ang Tamilok nga wa namo matsambahi sa mga kan-anan, ang hinungdan nganong magbalik-balik mi ug ang akong asawa sa Palawan.

* * *

Email: [email protected]