Kalisud sa panahon

Nakabantay ba mo sa usa ka pahinumdum sa tambal ug uban pang produkto diha sa telebisyon nga naghisgot sa kamahal sa mga palaliton karon? Tinuod, taga liog na gyud ang presyo sa mga nag-unang panginahanglang produkto matag adlaw nga maka-ingon ta sa atong kaugalingon, husto pa ba ang atong kita aron ipalit sa maong mga produkto. Adunay uban nga mas maayo kaayong naka-budget sa ilang kita matag adlaw aron lang matukma ang kita sa unsay panginahanglan. Ang nakapait, luyo sa kalisud sa panahon karon, padayong gi-bida sa gobiyerno ang lig-ong piso ug himsog nga ekonomiya. Ug luyo sa atong nasinati, makaingon ta sa atong kaugalingon pagkalisud sa panahon.

Lisud ang panahon alang sa mga residente sa Barangay Malbago lungsod sa Madridejos kinsa nikaon sa makahilo nga butete. Usa ang namatay samtang dose ka mga biktima ang nalandig sa tambalanan human makasinati og pagsuka-suka ug pagkalipong ang mga biktima. Swerte naluwas ang unom ka buwang bata nga nakasuso sa iyang inahan nga nikaon sa makamatay nga isda. Matod sa mga biktima, dili lang ang ilang pagka-kuryoso ang nagtukmod nila pagkaon sa makamatay nga isda apan ang kalisud sa panahon karon. Matod sa mga biktima naaghat sila sa pagpanit ug pagluto sa pito ka kilong isda nga ilang nakuha pinaagi sa baling. Bisan kung lami ang maong isda, matod sa mga biktima di’ sila mokaon ini kung aduna palang untay laing isda nga pwede nilang makaon.

Di’ lang kadto ang unang higayon nga nakasinati og pagkahilo sa butete ang mga taga isla sa Bantayan. Sa mga miaging insidente, aduna say nakalas nga kinabuhi tungod sa pagkaon sa maong matang sa isda. Apan matod sa mga residente gawas sa lami ang maong isda, natukmod sila sa pagkaon ini tungod kay wa’ na silay laing kapiliang makaon. Kinsa man tuod ang normal nga tawo nga mokaon sa usa ka isdang nahibawo siyang daan nga makahilo ni? Tungod sa kalisud sa panahon bisan ang makamatay nga isda gisaw-an ug gikagubtan sa mga residente nga wa’y laing kakuhaan sa ilang pagkaon.

Sa usa ka kabus nga pamilya sa bukirang bahin sa syudad sa Sugbu, normal nga pagpuyo nga matag adlaw mag-atubang og kalisud sa pagkompleto sa ilang pagkaon ikatulo sa matag adlaw. Matod sa usa ka pamilya nga akong nahinabi kung kaniadto aduna silay igong kita nga ikapalit sa ilang mga panginahanglan, karon ingon og milagro na kung mapalit pa nila ang karneng baboy ug uban pang matang sa pagkaon. Ang pagluto og gulay ug pag-prito og buwad ra ang ilang mahikay diha sa lamesa ug alang nila, piyesta na ang maong matang sa pagkaon. Ang nakapait alang sa pamilya tungod kay samtang nagkadugay, nagkalisud pa gyud ang panahon ug mas nagkagamay ang pagkaon nga ilang ihukad sa ilang mga plato.

Kalisud sa panahon usab ang nasinati sa mga taxi ug jeepney drayber kinsa kanunay nakong mahinabi. Kung kaniadto, molimpyo sila og tres sientos ngadto sa kinyentos pesos matag adlaw, karon adunay mga adlaw nga sila pa ang motapal sa boundary sa ilang gimanehong sakyanan. Di’ lang sila ang nag-antos sa maong matang sa sitwasyon tungod kay nagkutoy sab ang tiyan sa iyang pamilya nga nagsalig sa iyang kita aron makalabang sa inadlaw-adlaw nga panginahanglan. Karon, mas maayo nalang kung may igong kita ang usa ka drayber aron makapalit og pagkaon sa usa ka kan-anan. Adunay uban nga mapugos nalang sa pagpangutang labi pa kung mangayo na og kuwarta ang mga anak aron ipalit sa ilang mga panginahanglan sa tunghaan.

Luyo sa mga nasinating kalisud sa minilyon ka mga Pilipino, subo paminawon nga duha ka mga dagkong negosyante sa Pilipinas ang nasu’d sa listahan sa labing adunahang tawo sa kalibutan. Binilyon dolyares ang salapi ug propriedad sa duha ka ‘business tycoon’. Kini samtang ang mga Pilipino nakapangutana unsay ilang andamon sa matag kan-anan alang sa ilang pamilya. Nigawas sa labing uwahing pagtuon nga mas daghan ang mga Pilipino nga nag-antos karon sa kalisud itandi  niadtong 2003. Di’ siguro ta mabasol sa gobiyerno kung magsige ta og pangutana asa na ang giingong lig-ong ekonomiya kung diha mismo sa lamesa sa mga panimay sa mga Pinoy tataw ang timailhan sa kalisud sa panahon.