"Righteous government"

Samtang presko pa sa atong panumduman ang nahitabong masaker sa Shariff Aguak, Maguindanao nga mitala og dul-an sa 60 ka patay – 34 niini among mga kauban sa media – maayong buhaton nato ang tanan aron mausab ang dagway dili lang sa maong lalawigan kun dili sa kinatibuk-ang Mindanao. Subo kaayong palandungon nga magkinahanglan pa diay kita mo-ula sa dugo sa dul-an sa 60 ka kaigsuonan natong mga Pilipino una pa nato nahibaw-an nga ang mga tawo sa Mindanao mga armado ug dayag didto ang kultura sa kagubot ug pagpamatay.

Usa ka maisog nga gobyerno ang gikinahanglan aron dis-armahan ang kinatibuk-ang Mindanao .

Dili kini mapaabot sa kasamtangang liderato ni Pres. Arroyo nga nakita sa kinabag-an nga dili kalauman sa ingon niini nga krisis, ilabi na nga ang gitumbok nga utok sa yawan-ong buhat iyang supporter.

Sa programang Diyos at Bayan ni Bro. Eddie Villanueva niadtong Sabado sa gabii, ang iyang mga guest nga sila si kanhi Securities and Exchange Commission (SEC) chairman Perfecto “Jun” Yasay (akong idol), Alex Tinsay ug Dr. Alonto nga sakop sa Amanah Muslim Group (nalimot ko sa ngalan), nagkahiusa sa pag-ingon nga nagkinahanglan kita karon og “righteous government” aron mapuhag ang mga political lord ug warlord sa Mindanao.

Nilang tulo ka guest sa programa ni Bro. Eddie sa QTV, si Tinsay pa gyud sa GMA-7 ang nangugat nga ang nasud karon nagkinahanglan og “righteous government” nga kun wala kini, magpadayon ang susamang suliran sa Mindanao ug posibleng mausab pa ang linuog nga pagpamatay sa Shariff Aguak.

Wala kitay laing mabasol sa maong panghitabo. Una, ang magkaribal nga political clans nga Ampatuan ug Mangudadatu nga sumala pa ni Dr. Alonto manag-paryente ra unta diay. Ikaduha, ang gobyerno nga mitugot ug mi-‘legitimize’ pa sa pagtiner og private armies pinaagi sa executive order ni Pres. Arroyo pagtukod og CVO (civilian volunteer organizations) ug Cafgu (Civilian Armed Forces Geographical Unit) nga gibuhi sa mga political lord sa Mindanao.

Si Yasay nagkanayon nga kining mga private army sa Mindanao na-disband na unta sa panahon ni Pres. Cory Aquino. Apan ubos sa liderato ni Pres. Arroyo nahimo silang legal pinaagi sa EO nga nagtukod og CVO ug Cafgu. Bisan wala sila'y mga suweldong gidawat gikan sa gobyerno, milipang ang ilang gidaghanon tungod sa ilang pagdikit sa mga political lord.

Asa man usab kuha og isuweldo sa mga CVO? Sa mga ilegal nga kalihukan, asa pa man diay? Karon nga nasayod kita, kinsa kaha sa mga presidentiables ang makapuhag sa hingpit sa mga warlord sa Mindanao ? Sa ako nang gikaingon sa unahan, dili na nato kini mapaabot sa kasamtangang pamunoan. Inutil kini. Gani, mura og gituyoktuyok pa ang imbestigasyon. Maayo tingaleng awhagon nato silang Sen. Noynoy Aquino ug Mar Roxas nga kun mapili na sila sa katungdanan, himuon nilang “righteous government” ang ilang pamunoan ug higpit ipatuman ang pag-dismantle sa mga private army sa Mindanao .

* * *

Naglibog lang gyud ko niining oposisyon sa Lapulapu. Kun mohisgot kita kabahin sa kagamhanan sa dakbayan ug mahisgutan ang ngalan ni Mayor Arturo Radaza, lain na og inestoryahan. Pasanginlan na kita og dili mao. Bukas unta kita aron mohisgot sa ilang mga kawsa, pero unsaon man nato sila pag-estorya? Misamot na ang ilang lider nga si Efrain Pelaez Jr., gustong gawongan ang media pinaagi sa pagpagawas sa kadaotan ni Radaza ug ipagawas nga siya'y limpyo.

Napungot ko niadtong Sabado, nakadawat ko og text message nga nagpasangil og dili mao kang Kongresista Nerissa Soon-Ruiz ug Radaza mahitungod sa pagkapasar sa Lapulapu lone congressional district. Naghisgot siya og binayranay. Hilabihang kadako sa kantidad. Pero sa dihang akong giingnan nga seryoso na nga impormasyon, nagkinahanglan kita og pruweba, gitudloan hinuon ko sa karaho nga ipaingon lang nga “from reliable source.” Butangi! Tudloan pa ta og dili mao, ibutang pa gyud ta sa alanganin. Unya, ganahan pa kaha mosulat ang usa ka kolumnista mahitungod sa ilang kawsa nga tudloan man gani kita og binuang unsaon pag-atake ang kontra nila sa politika? Pagkayabag palandungon!

* * *

Wala na ikahibulong sa mga taga-Naga ang pagbaha nga nahitabo. Nasayod sila sa ilang kasaysayan nga nangopaw na ang kabukiran tungod sa mga industriya nga milipang sa maong lugar.

Apan sa wala pa ang baha, naninguha na ang kagamhanan sa Naga pinaagi si Mayor Valdemar Chiong nga mabalik ang paglipang sa kakayohan sa kabukiran pinaagi sa subsob niyang “reforestation program.” Gisugdan niya kini pipila na ka bulan ang nakalabay. Apan samtang sige ang pagpananom og mga binhi, mibaha hinuon.

Pero sige lang, Mayor Val, adunay kinatsila nga pulong nagkanayon: Mas vale tarde que nunca. Bahala na og late kay sa wala, dili ba? Ang nakakataw-anan hinuon kay nahitabong baha gisulayan pa gyud og sumpay ngadto sa coal ash sa Naga.

Kalayo na unta niini. Apan ang mga paninguha nga mapugngan ang operasyon sa Kepco-SPC init pa gihapon kaayo.

Kini bisan pa sa ilang paninguha nga ma-address ang mga environmental concern nga gihisgutan sa mga environmentalista sa Sugbo.

Gani, subsob usab ang mga medical mission sa kompaniya bisan wala pa gani sila hingpit nga nag-operate sa ilang coal-fired power plant. Apan bisan pa niini, si Atty. Ben Cabrido padayong nag-monitor sa planta. Bag-ohay pa siyang mipresentar sa hunta probinsiyal og mga data kalabot sa mga problema sa panglawas sa mga taga Naga nga sa pangangkon niya gidulot sa coal ash.

Atong nasayran hinuon nga ang rekord nga gibasehan ni Cabrido mao ra gihapon kadtong rekord nga iyang gibasehan sa una pa nilang pagbabag sa planta, ug mao kining susamang rekord nga gihimakak sa mga taga Naga pinaagi sa ilang pag-rally batok sa mga environmentalista.

* * *

Belated happy birthday sa akong suod nga higala ug kumpare nga si Mario Bitang sa barangay Pasil nga nagsaulog sa kasumaran sa adlaw niyang natawhan niadtong Biyernes.

Wala pakyasa sa mga importanteng amigo ni pareng Mario sama nilang Carlito Fortich (classmate sa higala nakong editor in chief sa The Freeman nga si Jerry Tundag sa Colegio del Sto Niño.), Kapitan Ali “Insoy” Abaño sa isla sa Jagoliao, Getafe, Bohol, Rene Borromeo ug Charlie ang pagtambong sa iyang kasaulogan sa iyang panimalay sa Pasil diin usab mahimutang ang iyang Lab Check water refilling station.

Akong pahalipay ngadtong Mareng Luz sa Metro Gaisano chain of stores, mga anak nga sila si Marlitz, Louiemar, Lucienne Marie, Marianne Laurice, nga nakaangkon kamo og bana ug amahan nga hilabihan kakugihan, nga taliwala sa iyang naangkong kalampusan, wala molubad ang batasan ug hiyas sa pagkamatinabangon.

Happy birthday pre!