Sagang sa hilanat

Ang Pilipinas maoy labing daghan og kaso sa makamatay nga kagaw sa hilanat sa habagatan silangang Asya. Duna nay 16 ka natino nga mga kaso. Mas daghan kay sa lima sa Taiwan, upat sa Singapore, tulo sa Thailand, tulo sa Cambodia ug duha sa Malaysia. Nakatampo ta sa 1,562 ka bag-ong mga kaso nga natino sa World Health Organization (WHO) ug sa kinatibuk-ang 17,072 ka kaso sa 55 ka nasud.

Sa Pilipinas sab nasaksihan ang usa sa labing paspas nga pagdaghan sa mga kaso. Matag adlaw nadugangan. Sukwahi sa pasalig sa kagamhanan nga pulos gikan sa gawas ang kagaw, may mga natakdan na sa atong kabaybayonan, sama sa ikatulong pasyente sa Sugbo nga nakakuha sa kagaw gikan sa duha ka Taiwanese atol sa kasal sa Zambales.

* * *

Wa makalangay sa pag-abli sa klase ang pagsulbong sa mga kaso sa makamatay nga hilanat sa Pilipinas. Kini bisan sa sibaw nga pasidaan gikan sa nagpakabana nga mga hut-ong sa katilingban nga dako ang kahigayonan nga mosamot pagpaspas ang pagkatap sa kagaw ug mas mameligro ang mga bata, nga tungod sa kahuyang sa ilang immune system maoy kasagarang mabiktima, kun magtapok nang mga tinun-an sa mga tulonghaang publiko karong semanaha ug mga tulonghaang pribado sunod semana.

Apan nagkauyon ang Department of Education (DepEd) ug Department of Health (DOH) nga suspensuhon dayon ang klase sa mga tulonghaan nga dunay usa o mas daghan pang matino nga mga kaso.

* * *

Ang nakaapiki ning paagi nga gihuptan sa kagamhanan mao nga di dayon mopakita og timaan ang makamatay nga kagaw bisan nakatakod na sa biktima. Maabtan una og lima ngadto sa napu ka adlaw sa di pa hilantan, ubhon o sip-unon ang pasyente. Nga makatakod na sa mga nakaduol bisan sa mga adlaw nga wa pa siya masakit.

Sama sa nahitabo sa inahan ug anak nga Taiwanese nga gawasnong nitambong og kasal sa Zambales ug nakapaduol sa ubang pasahero sa ilang mga lakaw sa Luzon ug sa kaulohan. Pagtugpa na sa Taiwan sila namatikdang may hilanat. Pipila sa mga nakaduol nila sa Zambales uwahi nang natino nga natakdan sa kagaw.

* * *

Di hinuon mahimo nga mohunong ta sa inadlaw natong kalihokan tungod lang sa hulga sa sakit. Dako’g ikatabang pagpakgang sa pagkatap sa kagaw ang atong pagpanghunaw ug paglikay paghikap sa atong baba ug mata. Dako sang konsuylo nga ang kagaw nga nakasud sa Pilipinas di sama kabangis, ang unang tulo gani ka pasyente nakagawas na sa tambalanan.

Makatabang sang ubang mga lagda sa DepEd ug DOH: (1) Ang mga tinun-an nga hilantan di una pa-eskuylahon, hatagan la’g kahigayonan nga makaapas sa klase; ug (2) kun may hilantan sa tulonghaan, ibuwag gikan sa ubang tinun-an sa di pa dad-on sa tambalanan alang sa dugang paghiling.

* * *

Email:[email protected]