Ang eleksyon sa America

Ang eleksyon dili mugna sa kabag-ohan. Dugay na kining gi-practice sa kanhiay pang panahon  … sa Athens … sa Roma, ug sa pagpili sa Santo Papa ug sa mga emperador sa Roma. Hinoon, dili at large ang pagpili. Sa ato pa, sa Roma, sila ra didto, ang College of Cardinals maoy mopili, wa tay labut.

Imagine kono kun paapilon tang mga Filipino Catholics … unya pabutangon tag kaugalingon nga kandidato … segurong mudaog si Manny Pacquiao pagka-Santo Papa kay mas popular man siya kay ni karon Pope Benedict.

Mao ni nahitabo sa America, gipaagi sa Electoral College, nga maoy nagdala sa tingog ug kabubut-on sa lungsod. Mao nga dali ra ang resulta ug mi-concede dayon ang kontra. Hinoon, wa may tikas didto. Dili for sale ang ilang votes didto.   

Anyway, nag-anam pag- emerge ang representative government, diin ang pagpili gihimo na sa katawhan … although by representation gihapon … kini gi-practice sa 17th century didto sa Europe ug North America.  Sa mga 1920, ang tanang hamtong nga lalake mao day gitugotan pagpili … walay labut ang mga teenager ug kababayen-an.

Sa pagpasar sa balaud sa woman suffrage, gitugotan na pagbotar ang kababayen-an …sa 1928 sa Britanya, 1944 sa Francia, 1949 sa Belgium, ug sa 1971 sa Switzerland. Dinhi sa ato, ang unang general election, tapus sa ikaduhang gubat sa kalibutan … misalmot na ang kababayen-an ug mga batan-on nga nagpanuigon og 18 pataas.

Sa mga 18th century, samtang nag-practice na sila sa competitive ug demokratikanhong election, ang pagpili gi-regulate gihapon sa mga gamhanan lamang. Ato kining kutloon gikan sa Internet:

‘During the 18th century, access to the political arena depended largely on membership in anaristocracy, and participation in elections was regulated mainly by local customs and arrangements. Although both the American and French revolutions declared every citizen formally equal to every other, the vote remained an instrument of political power possessed by very few.’  Sounds familiar no?

Ang balota gikontrolar lang sa pipila ka gamhanan ug sapian nga pamilya. Atong padayonon : ‘Even with the implementation of universal suffrage, the ideal of ‘one person one vote’ was not achieved in all countries. Systems of plural voting were maintained in some countries, giving certain social groups an electoral advantage.’

Hangtud nga miabot sa karon nga panahon, diin, ang eleksyon gipasikad na sa demokratikanhong paagi … nga ang gahom sa pangagamhanan nagagikan sa katawhan, kaylagi, ang lungsod mao may magbuot kinsa ang maghupot sa renda sa panggobiyerno.

Maoy bugtong katuyoan sa eleksyon … ang pagpili sa mga tawo nga palingkoron diha sa pagpadagan sa gobyerno … Ingon niini, ikaw ug ako pagka-gamhanan. Tiaw moy ikaw ang magbuot kinsa ang himoong Presidente sa nasud, kinsa ang mahimong sakop sa Kongreso, kinsa ang mahimong gobernador, mayor ug barangay captain.

Maoy hinungdan nga balaan ang imong katungod pagpili … kay ikaw man ang magbuot unsay dangatan sa atong nasud…. mangutana ta: Imo bang gibalaan kining maong katungod … o imo bang ginegosyo.

Karon, mibaha na ang kwarta. Daghan ang naigo niini. Tua na sila sa daghan og kwarta. Sa ato pa, lahi sa America, walay labut ang kwarta pagpadaug sa usa ka kandidato. Ambut lungsod, when will we ever learn ?