Mga sayop sa pagsulat ug pagsulti

Sa lindog “Tikdol sa Pordoy” ni John Rey Saavedra (Banat News, March 7, 2011 issue) iyang gihisgotan nga aduna siya’y higala nga usa ka assigning examiner sa Assessment Division sa BOC-Cebu kinsa mahigugmaon sa pinulongan ug kulturang Sinugboanon, si Arnoldo “Boy” Famor nga lumad nga taga Mindanao naghingasoy kaniya nga manglimbawot ang iyang balhibo kun makadungog ug makabasa siya sa report sa mga bag-o ug batan-ong mga reporter sa Sugbo kay daghan kaayong sayop sa ilang pagsulti.

Nasibot ako pagtimang sa maong hilisgotan tungod kay usa man sab ako sa mga nakamatikod niini. Gani, dili kay ang mga batan-on ug bag-o lang nga mga reporter ang dagha’g sayop kundili lakip na ang mga dugay na kaayo sa natad sa pamalita sa print ilabi na sa radyo ang nagpadayon gihapong nagsulti og mga sayop. Nakapanakla ug nakapanglingo lagi ko.

Maghisgot lang ko og pipila lamang sa mga sayop sa mga magsisibya sa radyo, reporter man o anchorman.

Kana lang pulong asa pastilang laina gyu’s akong bation kun makadungog na ko kun ila na ning gamiton. Nia ay, moingon sila “Asa man ka dapit ron?” Ang husto unta “Hain man ka dapita ron?” Naa pay “ASA man diay ang imong selpon?” Ang husto unta “Hain man diay ang imong selpon?” Duna poy “ASA man diay ka gikan?” Ang husto unta “DIIN man diay ka gikan?” Pastilan nalimot o wa gyu’y hibangkaagan?” Tulo intawon ning atoa, uy. Duna tay ASA, HAIN ug DIIN. Dili pareha sa Tagalog nga Saan ra gyud ang ilaha. Samtang sa English usa ra sad, Where ra.

Husto si Ginong Famor sa iyang giingon nga “labing dako” o kinadak-an” dili kay sagad sa mga reporter, announcer, anchorman ug uban pa miawat na lang gyud sa mga Tagalog nga pulong sama sa “pinaka.” Inay nga sa ato ilabi na sa Sugbo, moingon unta ta’g “labing dako” o “kinadak-an” daghan ang moingon og “pinakadako.” Mao kanay subo kaayong palandongon ilabi na kanamo nga naningkamot sa pagpalambo sa atong kaugalingong pinulongan. Mora gyu’g hiwaon ang akong dughan kun makadungog na ko’g mga tawo nga nagkasayop ang pagtabi ilabi na gyud “on the air” pa gyud.

Naa poy atong mabasa sa mga headlines nga nagkanayon: “Opisyal Gi-ambush”. Ang angay unta “Opisyal Gibanhigan” o “Opisyal giambusan”. Unya naa pa gyu’y moingon “maayo gani ang biktima wa gidunggab.” Porbida, pag-ingon lang “gidunggab” nabuhat na kana kay ang “gi” nagpasabot og past tense o nahimo na unya wa pa diay? Ingon ani unta pagsulti o pagsuwat “maayo gani ang biktima wa dunggaba.”

Angay nga magmatngon ta sa atong pagsulat ug pagsulti kay daghang mobasa ug maminaw. Mauwaw ta.