Tradisyon ug pagtuo

Bohol—Dagsa ang mga tawo sa kapilya diin gilubong si Potenciana Saranza o mas naila nga lola Potenciana dinhi sa lungsod sa Anda. Makompleto lang ang pagduaw sa sam-ang kun mohapit sa pagdagkot og kandila ug mag-ampo sa lubong ni Potenciana nga wa’ pa gihapon hingpit madugta hangtud ‘ron. Daghan ang nahibong nganong wa’ pa mahimong kalabera ang namatay nga niadtong tuig 1953 raman unta siya nitaliwan human madisgrasya. Tungod sa kahibugngan nga panghitabo, gihimong ampoanan sa mga tawo ang maong patay’ng lawas ug sa iyaha mosangpit panahon nga adunay giantos nga sakit ug mga gihambin nga problema.

Sa kilid sa kapilya, adunay bata nga nagbaligya og mga haplas sa tag P20 hangtud P30. Iyang giangkon daghan ang mopalit aron itambal sa piang, panuhot ug uban pang gimulo sa lawas. Matag karon ug unya, adunay nagdagkot og kandila pahinungod sa nitaliwan nga kalag apan adunay kahibulongan nga patay’ng lawas. Pipila ka tikang, adunay kapilya alang sa tanan diin niadtong orasa, adunay nagpadayon nga misa. Mas daghan ang nisimba atol sa akong pagduaw. Apan matod sa uban, sagad sa mga nisimba, gikan na nga nag-ampo kang lola Potenciana ug nisangpit na sa ilang mga panginahanglan.

Kung siyensya ang pasultihon, adunay rason nganong dili daling madugta ang patay’ng lawas sa usa ka tawo. Giingong dako og ikatabang sa pag-preserba ang temperatura sa usa ka dapit diin nabawian sa kinabuhi ang usa tawo. Mao ‘sab ni ang rason nganong hangtud ron nganong anaa gihapon ang patay’ng lawas ni kanhi Presidente Ferdinand Marcos tungod sa kabugnaw sa airconditioning unit nga gibutang sa iyang lubnganan sukad pa kaniadto. Ang proseso sa paglubong makatabang ‘sab nganong dili daling madugta ang usa ka tawo. Mao ni ang gihimo sa mga Igorot kung diin ilang gipa-asohan ‘sab ang ilang mga patay isip proseso sa pag-preserbar niini.

Ang simbahang katoliko nipagawas og napu’ ka mga panga’n sa mga santos kansang mga patay’ng lawas wa’ gihapon madugta. Bisan pila ka siglo na ang nilabay, porma lang gihapon ang nawong sa maong mga santos. Usa ni sa mga hinungdan nganong giisip silang santos sa simbahan. Kini naglakip nilang Saint Bernadette of Lourdes (1879), Saint John Vianney (1859), Saint Teresa Margaret (1770), Saint Vincent de Paul, (1660), Saint Silvan namatay tuig 350, Saint Veronica Giuliani (1727), Saint Zita (1272), Saint John Bosco (1888), Blessed Pope Piux IX (1878), Blessed Pope John XXIII (1963).

Apan bisan pa sa ilang pagka-santos, wa’ motambag o motugot ang simbahan nga moampo sa maong tawo inay mangayo og pakitabang aron mahatagan og katumanan ang mga pag-ampo nga ibungat ngadto sa kahitas-an pinaagi kanila. Apan lahi ang sitwasyon sa mga taga Anda nga bisan wa’ pa gideklarar sa simbahan nga santos si Lola Potenciana, gihugopan na sa mga tawo ug labaw sa tanan, giampoan na. Usahay, makapangutana ‘ta nganong nitugot ra ang simbahan sa maong tataw nga sayop nga pagtuo ug nganong wa’ ni masumpo sa mga kaparian gikan pa sa sinugdanan. Ang pagpahibawo ug pag-isplikar sa mga tawo sa tradisyon ug pagtuo ang labing mahinungdanong lakang nga himuon sa simbahan tungod kay di’ ikalimod, nagkasagol na ang duha. Di’ mahimong ipadaplin ang kamatuoran nga samtang nagkadugay, mas pang nipatigbabaw ang tradisyon itandi sa tukma ug matarong nga pagsubay sa pagtuo base sa giya sa simbahan.

* * *

Email: [email protected] or [email protected].