Naghilas-hilas!

Daghan ang nakadayeg, apan daghan ‘sab ang nakatawa sa bag-ong mando nga gipalusot sa Comelec—ang money ban! Human sa palpak nga gun ban tungod kay hangtud karon nagsaka lang gihapon ang kaso sa pagpamusil ug pagpatay, laing lakang ang gisuwayan sa Comelec. Ning higayona ang tumong mao ang pagsumpo sa usa ka matang sa problema nga niugat na sa kultura sa mga Pinoy—ang pagpalit og boto. Basin kuwang lang og pakpak sa pagdayeg ang Comelec aron nga mas mabuhi ang ilang dungog ug mas abtik silang makapangalagad karong piniliay. Hala, ato silang pakpakan sa ilang gipatuman nga ‘money ban’.

Apan wa’ pa hingpit mapatuman ang maong lakang, sunod-sunod nga reklamo na ang gipadangat batok sa maong katuyoan. Kung tan-awon, yano lang ang maong lagda. Gidid-an ang si bisan nga makakuha og kuwarta sa bangko nga magkantidad og 100 thousand pataas. Gidid-an ‘sab nga makapada’ og kuwarta nga mobalor og tunga sa milyon pataas. Ang tumong sa Comelec mao ang pagsumpo sa vote buying nga kaluha na sa piniliay. Unang nikwestyon sa maong lakang ang Bangko Sentral ng Pilipinas. Di’ makatarunganon ang maong lakang tungod kay maapektuhan ang negosyo sa nasud. Ngano pud bitaw nga ipatuman ang lakang nga kung buot tan-awon, mas daghang negosyante ang maapektuhan itandi sa mga politiko?

Kung nabalaka ang Comelec nga mopatigbabaw lang gihapon ang vote buying, di’ na sila angayan nga matinga. Giisip nga di’ kompleto ang transaksyon sa nasud kung wa’ ang gitawag nga ‘gasa pasalamat’. Sa daghang higayon, di’ vote-buying ang termino nga atong gidak-an kabahin sa pagpalit sa boto. Kung di’ ‘gasa’, ‘pahalipay’, ‘pasalamat’. Wa’ pa hingpit motuhop sa huna-huna sa kadaghanan ang yawan-ong epekto ining tanan. Hangtud karon, maglisud ang mga tawo sa pagtimbang-timbang sa gitawag nga konsensya ug sa cash nga nitugpa na sa ilang mga kamot nga sigurado nang ikapalit og bugas, sud-an ug uban pang panginahanglan sa balay sa mosunod nga duha o tulo ka adlaw.

Naningkamot ang Comelec nga mopapel batok sa vote-buying.

Apan wa’ sila masayod o nasayod na apan nangahas lang gyud sa pagduso sa maong lakang, nga sa Pebrero pa ning tuiga, nagsugod na pagkuha sa ilang kuwarta ang mga politiko. Ang uban sa ilaha, nagpabaylo na og tag singkwenta ug baynte pesos nga kuwarta nga papel sukad pa niadtong Enero. Bisan pa kung moingon ang Comelec nga ilegal ang pag-withdraw og dakong kuwarta, apan kung ang BSP motugot, wa’y mahimo ang Comelec. Gipahinumduman karon sa BSP ang Comelec nga di’ sila mahimong madiktahan ug di’ sila ubos sa kamanduan sa election ban kun diin ang Comelec ang gamhanan.

Di’ na ta magpaka-ipukrito nga ning panahon sa piniliay, mas lig-on ug himsog ang dagan sa ekonomiya. Si Juan dela Cruz nga wa’y ikapalit og bugas ug sud-an, karon aduna nay salapi nga ikagasto bugti sa iyang boto. Ang tindahan ni manang Maria nga nagmingaw kaniadto, karon gidugok sa daghang mamalitay nga nakakubra gikan sa mga politiko. Tungod sa kadaghan sa kostumer ni manang Maria, mahimo na siyang mangumpra og daghan. Ug ang mga naghimo sa iyang mga gipangtinda, mohimo og daghang produkto tungod sa kataas sa demand. Ug aron mas paspas ang produksyon, mokuha og dugang trabahante ang pabrika aron nga mas makahimo og daghan. Ang epekto sa vote-buying anaa diretso sa atong ekonomiya.

Apan mas maayong klarohon nga kutob lang sa duha ngadto sa tulo ka adlaw nga modugok ang mga tawo sa tindahan ni manang Maria. Mingaw ang iyang tindahan sa mosunod nga tulo ka tuig kung diin ang pulitiko nga maoy namalit sa boto, nagsugod na sa pagkawkaw sa kaban sa gobyerno aron bawion ang iyang nagasto atol sa piniliay ug sa vote buying. Ang labing epektibong solusyon sa vote-buying, wa’ sa Comelec nungka sa mga politiko apan anaa sa mga botante kansang panlantaw sa piniliay kutob lang sa tumoy sa ilang ilong ug kutob lang sa salapi nga nitugpa sa ilang mga kamot bugti sa ilang dungog ug konsensiya.

* * *

Email: [email protected].