Mapasagdang mga layo sa luwag  

Sa akong pagsuwat ini, taliwa sa nagbunok nga uwan sa among bukirang barangay sa Casili, Consolacion, sa amihanang Sugbo, 72 na ang patay nga naihap sa National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC) tungod sa bagyong Paeng.

Ang 67 o 93% sa nangamatay taga Bangsamoro Autonomous Region (BARMM) sa Muslim Mindanao. Nga wa kapangandam sa bagyo kay layo ra sa mga lugar nga gipasidan-an nga maapektahan. Mas lisod masabtan nganong wa pay tabang nga napadala ang nasudnong gobyerno bisan Huwebes pa sa gabii nagsugod ang lapad nga baha ug pagdahili sa yuta.

***

Nagsugod lang og lihok ang mga ahensiya sa nasudnong gobyerno dihang nipasidaan ang Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) nga mahimong moagi ang bagyo sa Metro Manila. Nga gipaubos sa Signal No. 3 dihang nikusog ug nagkaduol si Paeng.

Ambot kanus-a pa mausab ang panghunahuna sa mga nagtungkawo sa gahom nga unya na mokihol kon maigo nang ilang nataran. Kasagaran sa mga hawod karon sa nasudnong gobyerno, apil nang mga lumad nga taga Mindanao, nagpabiling kumbinsido nga ang Pilipinas nagsugod ug natapos sa Metro Manila.

***

Lahi sa super typhoon Odette sa Disyembre sa niaging tuig nga dugay kaayong nakalihok ang Malacañang kay Mindanao ug Kabisay-an ra may nagrabehan, makalihok tingali dayon ang palasyo kay naigo man ang ilang tugkaran.

Peligro hinuon nga ang kinabag-an sa tabang, sama sa naandan, adto ra gihapon ibubo sa Metro Manila ug ubang bahin sa Luzon. Bisan kon mas unang nakulatahan ug mas dako ang kadaot ang BARMM ug ang tulo ka rehiyon sa Kabisay-an.

***

Tingali kuwang lang g’yud ang kamalukpanon sa mga pangagpas ug pasidaan sa PAGASA. O bisan ang Malacañang wa seryuso nga magsubay sa ilang forecasts. O tokar-tokar ra g’yud ang pagpakabana sa gobyerno sa mga biktima sa katalagman.

Hinaot nga gawas sa paghatod og mga hinabang, nga kasagaran uwahi ug kuwang, mohimo og mga lakang ang gobyerno sa pagpugong sa mas grabeng epekto sa mga katalagman. Matapakan ang buslot sa pagpangandam kon matinud-anon ang kasingkasing sa pagtabang --mo-ayuda sa bisan unsa kalayo nga mga lugar ug bisan unsay bulok sa politika sa mga biktima, sa way pamostura atubangan sa mga kamera.