Unya pa sa Mayo 3 maablihan ang kataposang hugna sa kapin sa libo ka containers nga gisudlan sa gibanabanang 600,000 ka sakong bugas humay nga gipayuhot gikan sa Vietnam. Kini tungod kay ubos sa lagda masakmit lang sa gobyerno ang kargamento kun way mangangkon nga tag-iya usa ka buwan human sa pag-abot.
Mas dugay pa gyong mahuman ang imbentaryo. Kinahanglang tagsa-tagsaon pag-ihap ang sinakong bugas ug susihon ang matang ug kalidad sa bugas nga sud sa matag sako. Tungod sa kataas sa proseso, kinahanglang bantayan nga di mopatigbabaw ang dagko ug daghang tentasyon sa pagmaniobra sa kontrabando.
***
Labing sayon nga maniobra mao ang pagpahiyos sa gidaghanon sa sinakong bugas. Matag 20-footer nga container mahimong sudlan og hangtod sa 500 ka sakong bugas. Sa aktuwal nga imbentaryo, nga way mga sakop sa media nga makalahutay og bantay, mahimong laslasan og hangtod 100 ka sako ang sud sa matag container.
Sa 1,169 ka containers nga nasakmit gikan sa Marso 22 hangtod sa Abril 3, bisan itakda nga tag-P1,000 ra ang halin sa matag sako sa bugas, kapin sa P1 milyon ang mabulsa sa mga opisyal ug mga kawani sa Bureau of Customs (BOC) sa Sugbo nga mosabotahe sa imbentaryo.
***
Dakong problema sa BOC ang pagpangita og bodega nga kapahimutangan sa 600,000 ka sakong bugas humay. Ang National Food Authority (NFA) nibalibad nang daan. Si NFA Cebu Provincial Manager Nestor Rey Alcoseba nitug-an sa Tubag! sa ABS-CBN Cebu nga may umaabot nga dakong shipment sa imported nga bugas humay sa unang semana sa Mayo.
Mapugos ang BOC pagpangita og pribadong mga bodega. Kansang mga tag-iya kinahanglang kumbinsihon pagsalig sa BOC. Nga wa mabantog sa kamaayong mobayad, salamat sa nagbuntaog nilang utang sa NFA ug Cebu Port Authority (CPA) nga hangtod karon wa pa maimpas.
***
Giapas sab sa panahon ang BOC. Kinahanglang mahalin nang bugas pinaagi sa public auction sa di pa madugta. Natanggong nang daan sud sa pila ka buwan sa biyahe sa barko gikan sa Vietnam paingon sa mas dakong barko sa Singapore ug sa mas taas nga paglawig paingon sa Cebu International Port (CIP). Kun di magdali ang BOC, peligrong motidlom pag-ayo ang kita sa gobyerno gikan sa subasta. Kay ang pinayuhot nga bugas humay mangalisbo na ug mahalin na lang isip lawog.
Dako sang risgo nga ang smugglers ra say makapalit sa bugas nga ilang gipayuhot. Bisan sa pasalig sa BOC nga di taguon kun dili ipahibawo sa publiko ang pagpahigayon sa public auction, mahimong itakda ang qualifications ug requirements aron nga ang suki ra nilang smugglers ang magngisi ug makaapil.
***
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com