Disaster capital

Ang Pilipinas ang nag-una sa talaan sa United Nations sa adunay daghang katalagman nga niigo sa miaging tuig, 2011.   Gawas sa gidaghanon sa mga katalagman, nag-una ‘sab ang nasud may labing daghang tawo nga naigo sa kalamidad ug dakong kantidad sa mga kabtangan ug inprastraktura ang nangaguba.   Ang nakapait, nag-una ‘sab ang nasud sa daghan pa og gikinahanglan labot sa mga polisiya ug mga lagda kabahin sa ‘urban development’ aron nga mas abtik ang pagtubag sa mga alarma sa baha ug ubang katalagman ug mas mamenosan ang epekto sa pagbaha.

Dinhi lang sa Sugbo daan nga nakasinati og grabeng pagbaha niadtong Enero 25 sa miaging tuig, wa’ pay napakitang solusyon sa problema. Gawas sa pagpabalhin sa mga tawo nga nagpuyo kilid sa sapa sa Mahiga, wa’ pay laing kausaban nga nahimo aron masolusyonan ang problema. Hangtud karon, dakong perwisyo gihapon ang pagsuyla sa tubig sapa ug sa mga imburnal. Usa ka tuig nalang ang nakalabay apan susamang problema gihapon ang nasinati sa mga tawo. Gawas sa saad nga usa ka gatos ka milyon ka pesos nga drainage budget sa syudad, wa’ pay dakong kausaban nga nahitabo paghatag og solusyon sa problema.

Gawas sa Sugbo, bisan ang mga dapit sa nasud nga kanunay nga maapektuhan sa bagyo, di’ pa ‘sab hingpit andam sa pag-alkontra sa lapad nga epekto sa maong matang sa katalagman. Giingong gikaluhaan na ‘tang daan sa mga kalamidad tungod sa posisyon sa atong nasud nga sikit ra sa Pacific Ocean, apan mahibong ‘ta nganong sa matag su’d sa bagyo sa atong nasud, ingon og bag-o natong tanan ang maong kalamidad. Ang mga dapit nga grabeng maigo matag tuig, susamang epekto ang ilang mabati. Ug ang mga balay nga nakasinati na sa pagkalumbag kaniadto, susamang senaryo ang makita human gitukod pagbalik ilang mga balay.

Ang bagyong Sendong nga adunay international name nga Washi ang giisip nga labing dakong katalagman nga nisu’d sa nasud partikular sa Mindanao. Matod sa United Nations, niabot sa 1, 403 ka mga kinabuhi ang nakalas sa maong trahedya. Kini ang giisip nga ikaduha sa labing makamatay nga katalagman sa 2011. Nag-una sa ilang talaan ang linog ug tsunami sa Japan nga nikalas og 19,846 ka mga kinabuhi ug niguba sa binilyon dolyares nga kantidad sa mga kabtangan.

Gawas sa Pilipinas ug Japan, nalakip sa talaan ang nasud sa China nga adunay 21 ka mga katalagman, Estados Unidos nga adunay 19; India ug Indonesia nga adunay 11, Mexico nga adunay 10 ka katalagman. Apan kung imong ma-obserbahan, gawas sa Amerika pulos mga nasud sa Asya ang adunay labing daghang katalagman sa talaan sa UN sa miaging tuig. Nagpasabot lang unsa ka delikado ug kabukas ang maong nasud sa mga kalamidad gikan sa kinaiyahan nga di’ mahimong kapugngan sa mga tawo o mismong sa siyensya.

Ug tungod sa bug-at ug dakong responsibilidad sa pagpanalipod sa katawhan sa grabeng epekto sa mga katalagman, ang labing dakong hagit mao gihapon ang paghatag og dugang hibawo sa mga tawo unsaon pagdepensa sa ilang kaugalingon. Ang kanunay nga gipanawagan nga ibalhin sa mas luwas nga dapit ang mga residente, ang labing malungtaron nga solusyon sa naghulgang problema. Luyo sa mga paningkamot nga makatanom og mga kahoy aron pagdepensa sa epekto sa baha, susamang problema gihapon ang nasinati tungod kay hangtud lang sa pagtanom ang gihimo ug wa’y nahimong pag-monitor nitubo ba ang mga kahoy.

Ang labing dakong hagit ana-a sa matag usa kanato. Sa bag-o lang gisugdan nga kampanya sa Dept. of Tourism nga ‘it’s more fun in the Philippines, mas labing maayong paminawon kun nagpasabot ‘sab ni og ‘it’s more safe in the Philippines.

* * *

Email: [email protected]or [email protected]