Panghupaw, pangagho ug pangutana

Kining bana’g asawa nga kulang na sa romansa, dali ra gyud kaayong mag-away. Gamay ra’g ligas. Gamay ra gyud kaayong butang ang mahimong hinungdan sa away. Apan unsaon man? Nga sa natural nga dagan sa kinaiyahan, ang tawo kun magkatiguwang, magkaluya man.

Wa ko’y laing himuong panig-ingnan, kun dili ang akong kaugalingong kasinatian. 55 na ko. Pareho’g edad ni Emmanuel Ponce. Ang akong kapikas manghod lang nako’g usa ka tuig. Bag-o lang mi nagsaulog sa among ika-29 nga anibersaryo sa kaminyoon. Duha ra among anak. Duha na say among apo. Kay naminyo na among kinamaguwangan.

May diabetes ko. 35 pa akong edad nga gidayagnos nga may diabetes. Apan wa ko nibiya sa inom og ilimnong makahubog. Kusog gihapon kong moinom adtong higayona. Nibiya la’g duha ka bulan samtang nagtomar ko’g tambal. Apan kusog kong mopasingot (biking, hiking, jogging o swimming pailin-ilin lang ko) ug nagpaminus sa kaon. Wa koy tambal nga permanenteng gitumar. Pagkatinuod, mobiya ko’s inom kun dunay tomarong tambal, pero sulod sa duha ka bulan lang. Apan pag-edad nako’g 50, nibiya na gyud ko sa hingpit. Kay na-ospital ko ug hapit mamatay. Dako kong pasalamat sa Diyos nga gihataga’g second chance at life.

Sa akong pagpasingot, may mga higayon nga mopahuway ko. Mag-deep-breathing. Moginhawa’g lawom. Moboga’g hangin og kusog. Manghupaw. Mangagho. Mao ni akong mabuhat kun bation ko’g kakapoy.

Apan kun mangagho ko ug manghupaw atubangan sa akong kapikas, dautan diay iyang hunahuna. Nagtuo siya nga gisapot ko, naglagot o gipul-an nas kinabuhi. Kay ako may drayber sa among pamilya, dili na mi mahinayon sa among lakaw o maputol among suroysuroy kun mangagho ko ug manghupaw. Kanang mag-adlaw’ng Domingo mosimba mi. Dayon moadto’s merkado. Unya mosuroy sa mga mall. Ini’g pangagho nako ug panghupaw, makigpamauli na dayon akong asawa. Dili siya mosulti sa hinungdan. Ug nasabtan na lang gyud nako nadugay.

Busa, ako siyang gipasabot nga natural lang nga ang tawo kapuyon. Mao nang mangagho ug manghupaw. Apan kun drayeb lang iyang ipabuhat nako, modrayeb ko bisa’g hangtud pa sa Bogo City sa norte o kaha sa Santander sa south. Tinuod man na nga ang anak lalaki (mora man ta’g anak sa atong asawa usahay) kun sugoon sa ginikanan, motahod bisa’g pungot. Manghupaw ug mangagho kay disgusto. Apan ang akong panghupaw ug pangagho wala gyu’y dautang mensahe. Deep breathing ra gyud.

Kana sang mosuna ko. O miingon “ha?” o mangutana kun unsay iyang gisulti. Kun magmaneho ko’g sakyanan, akong mga mata tua ra sa karsada. (Unya akong kapikas, gawas nga hinay og tingog, ugomon usahay ang isulti). Di na hinuon siya motingog kun mosuna ko. Di na hinuon mi magkasinabot. Moingon na lang ko “pasensiya na. Kay bungolbungol na ko. Kanang mosuna ko, gusto kong makasabot sa imong gisulti. Unsaon nato pagkasinabot kun motubag lang ko, bisa’g wa ko kasabot sa imong gisulti?” Kun moingon gani ko “ha?” lainon niya pagsabot.

Komunikasyon gyud ang gikinahanglan aron lig-on kanunay ang kaminyoon ug tibuok pamilya. Panagbayloay sa hunahuna. Puwede maglalis. Natural lang na. Apan ang dili natural ang mag-away. Samot na kadautan ang magpatay.

Yano lang kaayo ang gikinahanglan sa usa ka malinawon nga pamuyo. Pagdawat sa kamatuoran. Ilhon nimo imong kaugalingon. Dawaton nimo imong limitasyon. Kun kadawat ka’s imong kaugalingon, kadawat sab ka’s imong isig katawo, labi na sa imong kapikas ug mga anak. Wala’y tawong dili masayop. Wala’y tawong lonlon dautan o lonlon maayo. Higugmaon nimo dili lang ang maayong kinaiya sa imong kapikas. Hasta sab ang dautang kinaiya. Kun wa nay sex, dapat love na lang ang magpabilin. Sama sa love your neighbor, love your enemy, be kind to animals ug respect the centavo.

Mao ni kanunay akong imaymay sa gustong magpatamba’g nako. Karon lang ko nakaamgo nga mahug ni’g psychotherapy. Sa kadaghanan nisaler ni. Maong gisayangan ko sa pamilya Ponce nga wa gyu’y bisan usa nila nga nakapatambag og psychotherapist.