Human ni Pacman? Krisis...

Nakugang ang mga depositor sa Pilipino Rural Bank ug Philippine Countryside Rural Bank dihang wa’ na magbukas ang ilang bangko atol sa pagbisita sa miaging duha ka adlaw. Mismo ang guwardya sa mao nga mga bangko wa’ magtuo nga di’ na magbukas ang ilang gitrabahoan labi pa nga wa’ sila’y nadunggan nga impormasyon nga magdeklarar og bank holiday ang duha ka mga bangko. Apan wa’ nay mas nasubo ning bag-ong kalambuan sa krisis ekonomiya kundi ang mga depositor sa bangko. Usa sa akong personal nga nahinabi ang usa ka Ginang nga may tunga sa milyon ka pesos nga gipatapigan sa Pilipino Rural Bank. Karon, nag-atubang sa dakong problema ang mga depositor tungod kay wa’ sila masayod unsay buhaton ug unsay tukmang benipisyong nagpaabot kanila.

Nagpadayon sa ilang tinuig nga inspeksyon sa mga bangko ang taga Bangko Sentral ng Pilipinas. Sa maong proseso mahibaw-an kung may igo bang salapi ang usa ka bangko aron makapadayon sa pag-alagad sa ilang mga kliyente. Sa maong proseso mahibaw-an kung angayan bang mopadayon o sirhan na lang ang bangko tungod sa kahuyang na sa pinansyal nga kapasidad ini sa pagpadagan. Makapahugno paminawon ang obserbasyon sa mga ekonomista tungod kay posibleng di’ lang ang mga rural bank ang maapektuhan sa krisis apan lakip na ang mga dagko nga bangko.

Tungod sa grabeng krisis, adunay daghang mga Pinoy nga nabalaka sa salapi nga ilang gi-deposito sa bangko ug sagad sa ilaha napugos sa pagkuha sa ilang salapi sa bangko. Kung ang mga ekonomista ang pangutan-on, di’ maayo ang paspas o kalit nga pag-withdraw sa salapi tungod kay mosangpot ni sa mas huyang pang dagan sa ekonomiya. Apan di’ kalalikayan ang kahadlok o kabalaka sa mga tawo labi na karong aduna nay duha ka sanga sa rural bank nga nasira human mi-deklarar og bank holiday. Karon ang panahon nga mas gi-awhag ang publiko sa pag-gasto aron lang modagan sa normal nga paagi ang ekonomiya sa nasud.

Apan lahi ang nahitabo karon tungod kay sagad sa mga Pinoy mahadlok nang mogasto sa panghinaot nga maka-tapig og igong salapi panahon sa grabeng krisis nga giingong moabot sa sunod nga mga buwan. Matud sa mga ekonomista, di’ maayo ang maong matang sa batasan sa usa ka Pinoy panahon sa krisis tungod kay ang kahadlok sa paggasto nagpasabot nga mo-ubos ang kita sa mga negosyante ug kung moubos ang ilang kita, mas mo-ubos usab ang produksyon sa mga produkto ug kung mo-ubos ang produksyon, normal lang nga ubos ang kita sa mga industriya ug ubang negosyo nga maoy mopugos kanila sa pag-panangtang sa mga trabahante. Apan ang nakapait kay gamay ra ang mga tawo nga may kaisog nga mogasto og dako luyo sa kabalaka nga wa’ nay madawdaw panahon sa grabeng krisis.

Makapakugang paminawon nga mas naglisud na hinuon ang mga dagkong nasud sama sa Amerika ug ubang mga adunahang nasud sa kalibutan. Apan kung unsa ang implikasyon niini sa mga gagmay nga nasud sama sa Pilipinas, kana maoy butang nga angayan natong paabuton ug pangandaman. Di’ lang krisis sa ekonomiya ang atong problema sa pagkakaron apan ang kakuwang sa gobiyerno sa pag-paambit sa katawhan unsay mga butang nga angayan natong buhaton atol sa grabeng pagsuway sa krisis. Ang nahitabo karon, nahibawo tang tanan nga may krisis ug nga wa’ pa moabot ang labing grabeng epekto niini. Apan kung unsay mga lakang nga nagpaabot sa katawhan ug unsay angayan nga buhaton aron nga di’ mabutang sa dakong alaut ang katawhan, kana karoy pangutana nga wa’ pa matubag sa gobiyerno. Sa pagkakaron, kutob lang sa pag-ingon ang mga opisyal sa gobiyerno nga swerte ta uban sa mga dagkong nasud o mas palaran ta tungod kay di’ dako ug lapad ang epekto sa kalibutanhong krisis. Apan unsay nagpaabot sa Pilipinas sa sunod nga mga adlaw kun ugaling magpadayon gihapon ang paglukapa sa ekonomiya sa mga dagkong nasud sa kalibutan.

Duha pa ka rural bank ang nagsira sa pagkakaron. Apan dako na kaayo ni og implikasyon alang sa mga tawo nga nagpakabana ug nabalaka sa mga mosunod nga panghitabo sa krisis sa ekonomiya. Nibalik na si Manny Pacquiao gikan sa iyang malampusong sangka batok sa usa ka higanteng panga’n sa boksing. Ug human sa dakong garbong hatud ni Pacman, nagpabiling dakong kaaway sa mga Pinoy ang problema sa ekonomiya ug ang grabeng kurapsiyon sa nasud.