Nagtapok sa usa ka dakong mall dinhi sa Sugbu ang mga tawo atol sa tulo ka nahibiling adlaw sa buwan sa Agusto. Wa’ sipyata sa mga tawo ang pagdagsa sa nagkada-iyang mga tindahan tungod sa ‘sale promo’ sa maong department store. Ang uban, gibuhos ang oras sa pagpili og mga kagamitan nga pwedeng mapalit samtang ang uban ang nag-antos sa kataas sa linya aron mabayran ang may diskwentong gipalit nga butang. Ingon ini ang sitwasyon sa mga mall kung panahon sa sale di’ lang dinhi sa Sugbo apan sa bisan asang bahin sa nasud. Alang sa uban, ang ingon ining matang sa promosyo n sa usa ka dakong tindahan maoy di’ angay nga palabyon tungod kay gawas nga barato ang presyo, talagsaon lang ni mahitabo.
Apan timailhan ba sa usa ka naglisud nga nasud ang pagtukod sa dagkong mga mall dinhi sa nasud ang pagdagsa sa maong mga tindahan bisan sa mga ordinaryong adlaw? Ang mga mall ba ang ebidensya unsang matang sa pagpuyo ang nasinati sa nasud karon? Sa labing uwahing pagtuon, nigawas nga ang labing dagko nga department store sa kalibutan makit-an dinhi sa Asya. Mas tang makugang tungod kay ang ikatulong labing dako nga mall makita gyud mismo dire sa Pilipinas. Ug kinsay magtuo nga ang dakong mall nga nia dinhi sa Sugbu, malakip ‘sab sa kinse ka dagkong mall sa kalibutan. Timailhan ba ni sa usa ka nasud nga naglisud?
Atol sa akong pagsuroy-suroy sa maong mall, akong nasiplatan ang mga pamilya ug mga managhigala nga pirting nakapamalit sa mga paninda ug nakakaon sa mga mahalon nga restaurant. Nakapangutana ko sa akong kaugalingon nga sila ba ang nag-representar sa mga tawo nga nabutang sa kabus nga hugna sa katilingban o kabahin lang sila sa mga tawo nga nakapahimos sa grasya sa atong ekonomiya? Apan bisan asang anggulo tan-awon, naka-ingon ko sa akong kaugalingon, adunay gahum pa ang mga Pinoy sa pagpalit sa mga nag-unang panginahanglan ug di’ tanang tawo naglisud ning panahona karon.
Kung naglisud pa ang nasud nganong pirti mang nakapa-tukod og dagkong mga tindahan ang mga magpapatigayon sa halos tanang dagkong mga syudad sa nasud? Kung naglisud pa ang mga Pinoy nganong daghan man ang nisustiner nga negosyo kung wa’ pay halin o wa’y mamalit sa ilang mga baligya. Siguro ang pagtukod sa mga dagkong tindahan timailhan lang nga wa’ pa gyud kaayo maglisud ang mga tawo ug nga may igo pa silang salapi nga ika-libot sa mall ug ipalit sa mga nag-unang panginahanglan.
Usa ka higala nako nga nagtrabaho sa bangko nagbutyag nako nga nahibu’ng siya sa matang sa pag-tapig og kuarta sa mga Pilipino. Wa’ siya magtuo nga ang iyang silingan nga iyang gihulagway nga kabus pa kaysa niya, mas dako pa og pundong salapi sa bangko nga iyang gitrabahuan. Ug di’ lang ang pagbukas og dagkong mga tindahan ang atong namatikdan. Luyo sa padayong pagsaka sa presyo sa lana, nganong misaka man ang nabaligyang mga kotse su’d sa tulo ka tuig? Daghan ang nagbagulbol nga mahal ang lana apan daghan ang nagka-interes pagpalit og kotse o mag-ilis og awto. Kini ba ang timailhan sa usa ka nasud nga naglisud o pipila sila sa mga tawo nga nakasawo’ sa mga grasyang gibuhos sa langit?
Ang akong namatikdan ug gikabalak-an, basin niabot na ang puntong negatibo na ang huna-huna sa mga Pinoy sa halos tanang mga panghitabo sa atong nasud. Basin niabot ang punto nga nahimo nang kabahin sa atong huna-huna ang mga tudlo kanato sa simbahan nga ang mga tawo nga naglisud, bulahan tungod kay maoy makasu’d sa langit. Basin nasayop ta sa pagsabot sa maong pagtulun-an sa bibliya nga kung naglisud ka ning kalibutana, nagpaabot ang haruhay nga estado nimo didto sa kahitas-an. Kini ba sab ang hinungdan nganong wa’ y bisag usa ka Pinoy ang moangkon ug andam nga ipadayag sa katawhan unsa siya kaadunahan? Kini ba ang hinungdan nga bisan ug nagsul-ob na og daghang diamond ug mga alahas, nanag-iya og mga mahalong kotse ug nagpuyo sa daw palasyo nga balay, moingon gihapon nga naglisud sila? Wa’ pa maglisud ang uban kanato. Ang nakapait lang, hangtud ron wa’ pa ta mahibawo unsaon nga mamahimong patas ang ekonomiya ug unsaon nga matabangan ang uban nga naglisud.