Trahedya sa relocation sites

Human sa makauuwaw nga trahedya sa evacuation centers sa Cateel, Davao Oriental, nga maoy unang nahugno ug nakapatay sa mga biktima nga gipasaligan og mas luwas nga kadangpan human gipabakwit sa ilang mga pinuy-anan dihang nanghasi ang bagyong Pablo niadtong Disyembre 2012--gilaoman nga makat-onan ang leksiyon ug di na mausab.

Pero human sa usa ka dekada, nasubli ang eskandalo sa samang isla sa Mindanao, 400 kilometros gikan sa Cateel, sa Datu Odin Sinsuat, Maguindanao del Norte. Nga maoy namatyan sa labing daghan sa pagsugod og igo sa bagyong Paeng sa niaging semana.

* * *

Gibanabana nga 200 ka pamilya sa mga Teduray ang gibalhin pila ka tuig ang nilabay gikan sa ilang mga pinuy-anan sa kabaybayonan paingon sa ibabaw nga bahin sa Barangay Kusiong. Kay giisip sa lokal nga mga opisyal nga maoy labing luwas nga relocation site.

Pero sa tungang gabii niadtong Huwebes, human sa pila ka oras nga way hunong nga uwan nga dala ni Paeng, ang bag-ong mga pinuy-anan maoy gibanlas sa baha sa lapok nga naglakip sa nangligid nga dagkong bato ug naibot nga mga punoan sa kahoy.

* * *

Wa pa g’yud masulbad sa lokal ug nasudnong mga opisyal sa gobyerno ang mga limitasyon pagpangita og kabalhinan sa katawhan nga labing nameligro sa mga baha, landslides, ug storm surge. Nag-unang babag? Kakuwang sa yuta ug kuwarta.

Gimando sa balaod nga ang relocation sites kinahanglan nga dalan, tubig, kuryente, ug panginabuhi. Maong labing sayon nga kabalhinan maong kinadul-ang bakanteng luna nga iya sa gobyerno o pribadong tag-iya nga di taas og presyo. Sa way pagsusi unsa kaluwas.

* * *

Ang kaluwas sa relocation sites maoy kinalay-an sa panghunahuna sa mga politiko. Kinahanglan silang magtigom og kuwarta ug magpa-ukyab pagdaog sa eleksiyon kada tulo ka tuig. Ang pag-ibot sa mga molupyo sa danger zones di makadugang sa ilang boto.

Ilang mga tinudlo sa local disaster risk reduction and management offices wa say katakos, ni interes. Kasagaran nila nabutang sa puwesto kay nakatabang sa kampanya. Maong manghuy-ab una og kasiyam sa di pa makumbinser pagtan-aw sa geohazard maps. Ambot pila ray dunay pailob pagsubay sa mga lugar nga labing nameligro sa linog, baha, o dahili sa yuta.