Misteryosong kagaw’ng Zika

Ang Zika virus di makamatay. May pipila hinuon ka pasyente nga natakdan sa Zika nga namatay kay may lain na silang sakit o luya nang daan ang ilang panglawas. May pagduda nga ang Zika makaduhig sa gisabak nga mga bata. Apan wa pay klarong ebidensiya nga mapasa sa natakdan nga inahan ang kagaw ngadto sa gihimugso niyang bata.

Usa pa lang ka kaso sa pagtakod sa Zika virus pinaagi sa pakighilawas. Wa pay pasyente nga natakdan sa kagaw tungod sa giabuno nga dugo kay nagkinahanglan og buhi nga mananakod sama sa lamok. Apan di makadaot kon padayong magmatngon sa kalidad ug kalimpiyo sa mga donasyon nga dugo.

* * *

Ang nalista sa ibabaw pipila lang sa nihit pang kasayuran sa World Health Organization  mahitungod sa kagaw. Kay samtang niadto pang 1947 nadiskubrehan sa kalasangan sa Zika sa Uganda, 2007 pa unang nikatap sa Yap Island sa Micronesia, 2014 nang nikatap sa Chile ug 2015 nang niabot sa Brazil.

Bugtong bentaha sa pagdaghan sa mga naigo sa kagaw mao nga mas daghan nang pasyente nga matun-an, mas daghan nang kasayuran sa kagaw ug mas dako nang kahigayonan nga may makaplagan na nga tambal sa Zika. Ug ang kalibotanong alerto nga giisa sa WHO makapalambo sa pagmatngon ug sa mga paningkamot pagpugong sa paspas nga pagkatap sa kagaw.

* * *

Bisan susama rang mga timaan sa Zika sa mas nabantog nga mga sakit sa dengue ug chikungunya, mas lisod ang pagtino sa tukmang gidaghanon sa mga natakdan. Kay usa lang sa upat nga natakdan ang nipakita sa mga timaan sa sakit. Ug kasagaran sa mga nipakita og mga timaan sa kagaw, maayo ra human sa duha ngadto sa pito ka adlaw ug busa di na magpakita sa mga doktor ug mga tambalanan.

Mao nga mahimong mas daghan pa ang aktuwal nga natakdan kay sa banabana sa WHO nga upat ka milyon. Mahimo gani nga nalutsan na ang mga nasud sama sa Pilipinas nga hangtod karon nangangkon nga luwas sa Zika.

* * *

Unsay kalainan sa Zika, dengue ug chikungunya? Pulos makamugna og hilanat ug pagpanakit sa lawas, ubos rang hilanat ug gamay rang pagpanakit sa lawas sa Zika; mas taas ang hilanat ug mas grabe ang pagpanakit sa lawas sa chikungunya kay sa dengue; apan mas daghan ang nangamatay sa dengue.

Managsamang lamok ang nagda sa tulo ka kagaw, aedes aegypti. Mao nga ang labing epektibong mga panagang mao ang paglimpiyo sa palibot; pagguba sa tanang posibleng pinuy-anan ug itloganan sa mga lamok; pagyabo sa mga balde, ligid ug ubang mapundohan og tubig; pagtabon sa mga sudlanan sa tubig ug basura; ug pagsul-ob og long sleeves, pagbutang og screen sa mga bintana ug pagtaod sa moskitero.