Higanteng Sugbuanon

Mas nailhan sa kasagaran sa mga Sugbuanon ang dan nga ginganlan pagpasidungog niya.  Sama sa kasagaran sa bantogang mga Sugbuanon, wa mahibaw-i sa bag-ong kaliwatan ang talagsaon niyang natampo sa pag-umol ug pagpalambo sa Sugbo.  Apan ang munisipyo sa Dumanjug, ang lungsod nga iyang natawhan, naningkamot nga di siya hingpit nga makalimtan.

Matag Hulyo 1 matag tuig, way trabaho ug way klase sa Dumanjug.  Kay gideklarar sa munisipyo nga Dionisio Jakosalem Day.  Sugod karong tuiga, gipahigayon ang mabulukon nga Bisnok Festival pagpasidungog niya ug sa bag-ong garbo sa Dumanjug, ang lamian nilang Bisayang Manok.

***

Si Dionisio Jakosalem classmate ni Sergio Osmena Sr. sa College of San Carlos.  Si Don Sergio ang nidasig niya pagsud sa politika.  Nahimo siyang kalihim sa munisipyo sa Dumanjug niadtong 1900.  Natudlo siyang justice of the peace sa Sugbo sa 1903.  Dayon napili siyang konsehal sa 1904.

Tungod sa awhag ni Don Sergio, nidagan ug nidaog si Jakosalem pagka sakop sa Cebu Provincial Board niadtong 1906.  Dihang nidaog si Don Sergio pagka sakop sa National Assembly sa 1907, si Jakosalem ang gitudlo puli niya isip gobernador.  Sa samang tuig, nidagan ug nidaog si Jakosalem pagka gobernador.  Napili siya pagbalik sa katungdanan sa 1909.

***

Si Jakosalem ang nakatukod sa kadalanan nga nagsumpay sa amihanan ug habagatang Sugbo.  Usa ka siglo sa wa pa ang global warming, si Jakosalem nagpakabana nang daan sa kinaiyahan pinaagi sa pagdasig sa pagpananom sa daplin sa nasudnong highways og dagkong punoan sa kahoy.  Nga ang pipila buhi ug padayong nakapugong sa baha ug pagdahili sa yuta.

Si Jakosalem ang labing unang Pilipinhon nga nahimong sakop sa gabinete.  Gitudlo siya ni Governor General Francis Harrison nga secretary sa commerce ug communications.  Si Jakosalem ang nakapugong sa krisis sa bugas humay human sa World War 1.  Sakop siya sa labing unang delegasyon nga gipada ni Presidente Manuel Quezon aron pagkuha sa kaugalingnan sa Pilipinas niadtong 1919.

***

Sa ika-81 nga sumad sa kamatayon ni Jakosalem niadtong Dominggo, gilingi sa iyang mga katagilungsod ang talagsaon niyang mga binuhatan.  Bisan batan-on pa, niretiro siya sa politika aron paghatag og higayon sa mas batan-ong mga lider pagpuli niya.  Nahimo siyang magtutudlo ug dean sa College of Law sa Visayanian Institute (karon University of the Visayas).  Nahimo niyang tinun-an silang Sotero Cabahug, Manuel Briones ug Paulino Gullas.  Si Jakosalem namatay isip administrador sa Hospicio de San Jose de Barili sa pangedarong 53 niadtong 1931.

Iyang mga apo ug ubang kaparyentihan ang nangu pagpasidungog niya pinaagi sa medical mission, mas feeding ug essay writing contest sa Dumanjug Central School, nga nahimutang sa unom ka ektarya nga luna nga iyang gihatag ngadto sa gobyerno.

***

Email: [email protected]