Gipasarap ni Billy ang iyang panan-aw sa tibuok palibot sa banika. May gipangita siya. “Hain na ang mga langgam antulihaw....?” nagkitabkitab ang baba ni Billy.
Nahisagmuyo siya sa iyang nakita. Mingaw na ang tibuok palibot sa banika. Napuril na ang dagkong kakahuyan nga maoy gihimong pinuy-anan sa kalanggaman, ilabi na ang antulihaw.
Mga tuod na lamang sa punoan sa tugas, bayong, yakal, lawaan, tipulo ug muwabog ang iyang naaninaw. Bisan ang mga gagmay’ng langgam nga tagmaya, purokpurok, tamsi ug bangkiyod, wala na gayud makita ni Billy nga maglupadlupad sa palibot.
“Gipigis mis kawad-on, Billy! Mao nga samtang wala ka, gibaligya ug gipapuril namo ni mama mo ang dagkong mga kakahuyan sa atong banika...!” sugat pahibalo ni Noy Mulong, ang amahan ni Billy, sa dihang nahibalik na siya sa ilang dapit, human sa upat ka mga tuig niyang pagkawala sa ilang baryo.
“Bitaw, anak! Wala na mi laing kapaingnan pa...!” midason usab si Nang Tonya, ang inahan ni Billy, nga daw mibatig kabalisa, dihang mihisgot si Billy nga motungas sa banika.
“Ganod naman god kaayo ang atong uma sa banika ug ang dagkong punoan sa kakahuyan, mao na lamang ang among panguwartahan, busa among gibaligya ug gipapuril. Bugtong nagpabilin sa pagtuybo mao ang punoan sa himulbolan...!”
Bugtong anak si Billy sa iyang mga ginikanang mag-uuma. Human makagradwar sa hayskol, nahatagan og talagsaong higayon si Billy aron makapadayon og eskuyla sa kolehiyo, dihang nakapasar siya sa usa ka scholarship grant, ngadto sa usa ka unibersidad sa Mindanao nga nagtanyag sa kursong Agrikultura. Upat ka tuig nga libreng nag-eskuyla si Billy sa maong kurso uban ang binulan niyang alawans. Mobiya siya sa ilang baryo uban ang hilom nga panaad nga palambuon niya ang luna sa banika, inigkahuman na niya og eskuyla sa kursong Agricultura. Pagkilab sa upat ka tuig, natuman gayud ni Billy ang iyang pangandoy sa kinabuhi-nakagradwar gayud siya sa kursong Agrikultura!
Nalantawan ni Billy ang nag-inusarang punoan sa himulbolan didto sa atbang. Matud pa sa iyang papa Mulong, gisaaran na usab kining maong kahoy nga paliton sa usa ka mananagat, aron himuong sakayan. Apan gisupak kini ni Billy.
Unya, kalit nga nabati ni Billy ang kusog nga kapakapa sa pako sa usa ka langgam. Maoy nasugat sa iyang panan-aw ang nag-inusarang antulihaw nga milupad ug mitugdon didto sa kinaibabwang sanga sa himulbolan. “Ay, salamat nga may nahabilin pang langgam nga antulihaw....!” hilom nga nakatuaw si Billy. Hilabihan niyang lipaya nga naglantaw sa antulihaw nga kalit lang misulod sa naglambuyot niyang salag sa usa ka sanga sa himulbolan nga gilibutan sa labong mga dahon.
Misantop ug naumol dayon ang plano ni Billy. Amumahon niya’g balik ang banika. Gamiton niya ang nakat-onan niyang kaalam sa Agrikultura, ilabi na ang pagpananom og kahoy. Nakahukom si Billy nga patambukon niya’g balik ang ganod nga luna sa banika. Mananom siya og kakahuyan. Gusto ni Billy nga himuong sanktuwaryo sa kalanggaman ang nabungtoran nga bahin sa banika ug pasanayon ang antulihaw nga nagkaanam na og kahanaw sa banika.
Nasayod si Billy nga ang itanom niyang kakahuyan palibot sa banika, dako kaayo’g ikatabang damlag, sa pagpugong sa pagdahili sa yuta ug posibleng pagbaha ug lunop, panahon sa ting-ulan. (Katapusan)