Nobiyembre 1. Alas singko sa buntag. Ngitngit pa pagkanaug ni Brendo sa iyang balay sa baryo Bugang. Moadto siya sa sam-ang Katoliko sa ilang baryo. Dili siya gustong makit-an sa iyang manghod nga si Sendo, nga nianhi's menteryo. Apan dihang duol na siya sa nitso sa ilang Tatay Vencio, diha na si Sendo. May mga buwak na sa tiilan sa nitso. May tulo ka kandila na nga nagbarog sa maong tiilan nga dinagkotan na.
Niurong si Brendo sa iyang lakang. Sa iyang walang kamot, nagbitbit siya’g tulo ka kandila. Sa tuo, naggunit siya’g pongpong sa mga buwak. Mobalik na unta siya’s agi. Apan nakayahat si Sendo ug nakakita na niya.
"Oy. Manoy! Ulahi na imong gibuhat. Magdagkot unta ka’g kandila?Ug mohalad og mga buwak? Angayan kaha kang tan-awon? Nga sa buhi pa’s Tatay Vencio, nganlan lang nimo’g buang, o giangu-ango. Insultohon ug bugalbugalan pa nimo atubangan sa mga silingan," makantalitahon ang tono sa pulong ni Sendo.
Kamaguwangan si Brendo sa duha ka managsoon. Namatay ilang inahan pagkahimugso ni Sendo. Way maayong tinagdan ang tatay nila, ni Sendo. Siya ang gibasol sa kamatayon sa kapikas. Nagtubo si Sendo nga dinaugdaog sa amahan ug sa maguwang. Pagkahuman ni Sendo og hayskul, nilayas siya. Nanimpalad siya sa laing lugar.
Si Brendo, kay mao na lang usa, buhong sa pagpangga sa amahan. Kutob sa iyang pangayoon ihatag ni Tatay Vencio. Nagtubo siyang spoiled. Gigastohan siya bisag unsang kurso. Apan way usang nahuman. Puro lang sugod. Kay naglabi iyang estambay maghapon sa lagkaw duol umahan sa iyang uyoan.
Drayber og dekarga si Tatay Vencio sa buhi pa. Pagretiro niya, nanakit iyang tibook kalawasan. Duna siya’y atraytis sa mga tuhod ug mga abaga. Paglinubag tingale sa manibela nga wa pay power steering kaniadto. Ug sa pagyinatak sa clutch ug brake pedal sa dekarga. Si Brendo na lay pakobrahon ni Tatay Vencio sa iyang pension.
Wa nagminyo si Brendo kay mas malingaw siya sa sugal, inom ug barkada. Kun gusto siya’g babaye, naay daghang kinilo. Kay wa siya’y kursong nahuman, way maayong kalipikasyon. Way trabahong tarong. Pension nalang ni Tatay niya iyang gisaligan.
Dihang nagsige’g reklamo si Tatay Vencio nga kanunay na lang siyang suwa og kaling, gibalikas siyang Brendo. Ginganlag buang ug giangoango. Magsiyagit usahay ang tiguwang sa kasakit sa iyang atraytis. Moingon usahay "Agoy Ginoo. Patya na lang ko!". Kun madala sa tambal iyang atraytis, kusog mokaon ang tiguwang. Bugalbugalan lang ni Brendo ang tiguwang.
Dihang nakadungog si Sendo sa dautang tratamento ni Brendo sa ilang Tatay, gikuha ni Sendo iyang tatay. Usa na ka enhinyero si Sendo ug nagpuyo sa sikat nga subdivision sa dakbayan. Uban sa iyang asawa’g duha ka mga anak lalaki.
Atol nga hubog si Brendo. Di niya gustong ipadala iyang amahan. Kay mawad-an siya’g sustento gikan sa pension sa tiguwang. Gibabagan niya iyang tatay nga moadto sa sakyanan ni Sendo nga nagparking daplin sa karsada di layo sa balay sa tiguwang. Gisumbag siya ni Sendo sa tiyan. Nikulo si Brendo sa kasakit.
"Di pa na maoy mahitabo nimo Manoy kun di ka mopalayo. Black belter nako sa Tae Kwon Du. Di na pareho kaniadto nga imo lang kong duklon, sagpaon o dapogon kun ganahan ka. Mosukol na ko ron Manoy!" ni Sendo.
Nagping-it si Brendo nga naglantaw ni Tatay Vencio nga nisakay sa kotse sa iyang manghod.
Duha ka tuig ra si Sendo nga nag-atiman sa iyang amahan. Namatay si Tatay Vencio sa komplikasyon sa dayabitis. Wa nipatim-aw si Brendo sa haya ug sa paglubong sa tiguwang.
Nagbasol na ko brod sa akong gibuhat. Tugti lang ko sa pagdagkot sa mga kandila ug sa pagbutang ning mga buwak sa nitso ni Tatay," daw nagpakilooy si Brendo.
Nagmug-ot si Sendo. Nagmagahi. Kalit lang may bugnaw'ng hangin nga nihuros. Nangaukay ang mga layang dahon sa menteryo.
"Sseenndooo. Paaasagdiii na laanng si Brendoo. Naaalooy ko niyaa. Gipasaylooo kooo naaa siyaaa" sa lawom nga tingog gikan sa yuta. Daw gikan sa langub. Sila pang duha sulod sa sam-ang.
"Sige, Manoy" ni Sendo. Daw hunghong kahinay iyang tingog.
(Editor's note: Kini nga sugilanon tinuyo alang sa All Saints Day issue apan wala makaabot sa deadline.)