Ngano nga napilde man?

Si Rev. Fr. Vicente Rallos sa wa pa mamatay nakigpirmahay kini og kasabotan nga modonar siya’g yuta nga dul-an sa tunga sa ektarya diha sa Barangay Sambag II aron gamiton nga karsada.

Ang kasabotan gitawag og “Convenio,” Kinatsila nga pulong sa “covenant” kun kasabotan. Ang Cebu City government nakakuha og kopya sa convenio mao nga wa kini tinguha nga mobayad sa gidemanda sa kabanay ni Fr. Rallos.

Ang 4,654 square meters nga yuta ni Fr. Rallos hangtud karon gigamit nga karsada, apan si Maurillo B. Rallos, sumosunod sa namatay na nga pari, gusto nga pabayran ang yuta.

Kaniadto, ang gidemanda nga bayad sa yuta tag P9,500 lang unta kada metro kwadrado, ug mokantidad ra unta og kapin sa P44 milyones, apan wa man tugoti sa City Council si kanhi mayor Tomas Osmeña nga bayran ang yuta.

Midangop si Rallos sa korte, ug napilde ang siyudad. Giapelar sa siyudad ang desisyon sa Regional Trial Court (RTC) ngadto sa Court of Appeals, apan pilde ang City Hall.

Midangop na usab sila sa Supreme Court, pilde gihapon ug hangtud nga ang kantidad midako na pag-ayo tungod sa nagtubo nga interest ug multa nga gibase sa kamandoan sa korte.

Karon, ang kantidad nga pabayran sa siyudad ngadto sa pamilyang Rallos miabot na og P472 milyones. Ambot unsa kaha ang rason sa Supreme Court nga gibaliwala ra man sa mga justices ang convenio.

Naguol ko kay basin unya og ang mga abogado ni Maurillo Rallos molampos pagkumbinser sa korte nga moisyu kini og garnishment order aron sakmiton ang kwarta sa siyudad diha sa bangko.

Ang P472 milyones makamugna na kini og daghang proyekto nga kapahimuslan sa katawhan. Anugon kaayo nga ang kantidad mahipunta lang pagbayad sa yuta nga pwerte ra’ng gamaya.

Ambot kaha kon unsay “last move” niini sa mga abogado sa siyudad.

* * *

Unsa ni? Ang labayanan og mga basura diha sa Barangay Binaliw usa ra diay ka “open dumpsite?” Dili diay na usa ka landfill sigun sa ngan niini?

Dili ba gidili na man ang pag-operate og open dumpsite base sa gilatid sa Republic Act 9003, ang Ecological Solid Waste Management Act?

Ang kalainan sa open dumpsite ug landfill mao nga ang “open dumpsite,” ang mga basura ilabay ra ug padugtaon sa dapit nga diin kini gilabay.

Samtang ang “landfill” ilabay ang mga basura ug kon baga na kaayo, patagon ni ug tabonan og mga lapok o kaha anapog, mao na nga gitawag og landfill.

Ang lagda mao nga ang landfill, sa dili pa ilabay ang mga basura, hanigan ni og baga nga plastic aron dili moagos ang mga duga sa basura ngadto sa tinubdan sa tubig. Gihimo ba ni?