Karong adlawa gitamod sa mga Katoliko ang adlaw sa mga santos. Layo na og naabtan ang tradisyon sa mga Katoliko nga saulogon sa matag unang adlaw sa Nobiyembre. Sagad sa mga Katolikong nasud sama sa Pilipinas, wa’y trabaho ug wa’y klase ang maong adlaw lakip na ang Nobiyembre dos, ang adlaw sa mga kalag. Ang adlaw sa mga santos mao ang paghatag og bili pinaagi sa paghinumdum sa tanang mga santos nga nitaliwan na. Di’ lang sa bag-ong panahon gisaulog ang maong adlaw. Kun basehan ang kasaysayan, niadto pang 373 nagsugod ang pagtamod sa adlaw sa mga santos ug adlaw sa mga minatay. Di’ malalis, usa ka karaang tradisyon na ang okasyon.
Niadtong ika-upat nga siglo, sagad nga saulogon ang adlaw sa mga santos sa Antioc. Ug si Saint Ephrem the Syrian sa usa sa iyang mga wali niadtong tuiga nibutyag sa kamahinungdanon sa paghandom sa mga patay. Apan kaniadto, di’ Nobiyembre uno ang pagtamod sa adlaw sa mga santos apan sa matag adlaw sa pagkabanhaw kon Easter season. Ug sukad kaniadto ang mga Katoliko, Orthodox church ug Eastern churches ang nagsaulog sa tradisyon. Apan niadtong 731 hangtud 741 pinaagi ni Pope Gregory III giusab ang petsa sa pagsaulog sa adlaw sa mga santos ngadto na sa Nobiyembre uno dihang iyang gi-consecrate ang usa ka chapel ngadto sa tanang mga martir didto sa St. Peter’s Basilica sa Roma. Apan sa pagka 827 AD, mas pang gipahimug-atan ni Pope Gregory IV ang kapistahan sa tibuok simbahang Katoliko.
Karon, dakong buhi ang tradisyon nga dugay nang gisaulog sa simbahan. Di’ lang adlaw sa mga santos ang atong gitamod apan lakip na ang adlaw sa mga minatay ugma. Apan luyo sa maayong intensyon nga mao ang paghandum ug pag-ampo sa mga nitaliwan nang mahal sa kinabuhi, karon nabahiran og lain-laing kolor ang usa lang unta ka yanong paghandum sa mga kalag. Mahimong basulon ang mga adunahang nasud tungod sa pagsagol og lahing kolor sa kasaulogan. Ang pagpanghadlok pinaagi sa pagsul-ob og mga kahadlokan nga sinina, giisip nga pagano nga mga paagi aron sa pagbawi sa atensyon sa mga tawo gikan sa tinuod nga tumong unta sa maong kasaulogan.
Sa ubang mga nasud, gikalimtan na ang pagduaw sa mga sam-ang tungod kay mas gipahimug-atan ang mga Halloween party nga kinahanglan nga magsul-ob og makahadlok nga costume. Giingong gitumong ning tanan sa mga dagkong kompaniya aron nga mas mokita ug molig-on ang ekonomiya. Karon, pait palandungon nga ang pag-negosyo sa okasyon nitakod na bisan dinhi sa Pilipinas. Gani, mas pang gipahimug-atan sa uban pila ang budget sa buwak ug kandila ug tagpila ang gisaka sa presyo sa maong mga baligya. Ang uban, nidagsa sa mga sam-ang aron mag negosyo. Di’ nato mabasol silang tanan tungod kay kung asa ang bul-og sa mga tawo, tua ‘sab ang dagsa sa negosyo.
Apan angayan natong hinumduman nga ang tradisyon nga gibuhi sa karaang panahon adunay tukmang tumong nga angayan natong ipatigbabaw hangtud karon. Wa’ sa pag-uli sa mga probinsya ang tinuod nga mensahe o pila ang bayranan sa mga bus, barko ug eroplano. Ang tinuod nga diwa mao ang pag-ampo sa mga kalag ug paghatag og importansya sa kinabuhi nga ilang gipuy-an kaniadto sa dihang buhi pa. Wa’ sa presyo sa buwak ug kandila ang kasaulogan apan anaa sa pagkamatinud-anon sa atong mga pag-ampo aron moirog sa langit ang mga kalag nga atong i-ampo. Wa’ sa pagduaw sa mismong lubong ang labing mahinungdanon apan ang pagsiguro nga limpyo ug disente ang lubong sa atong mga mahal sa kinabuhi isip pagpadayag sa atong pagmahal ngadto nila bisan kun tua na sila sa laing kalibutan.
* * *
Email: rico_lucena@abs-cbn.com or ricolucena@yahoo.com