Ang Gasa sa Musika

CEBU, Philippines — Pipila sa mga mahinumdoman nako karong panahon sa Covid-19 quarantine ang musika sa bata pa ko. Murag nipilit na gyud sa akong memoriya kay matag makahinumdom ko sa kaniadto bation man ko ug kalipay ug malagsik akong espiritu. Kaning mga halandumon makapaawit sa akong kasingkasing.

Samtang nagkadugay kining enhanced community quarantine nga nagtanggong kanato sa panimalay, kanunayon nato ang pagampo nga mahuman na ni. Kinahanglan sab kitang manglimbasog matag adlaw diha sa atong mga panimalay, nga produktibo gihapon ning panahon nga walay kasigurohan.

Ang musika nahimo na nakong kauban kada adlaw. Kun nganong ganahan kaayo ko og musika, tungod tingali kay mao man akong nadak-an. Pirme nakong madungog akong Papa Inting nga managhoy-taghoy og tono. Panahon sa Ikaduhang Kalibotanong Gubat, dihang ini pa kaayo si Papa tungod sa kalambigitan sa iyang igsuon sa mga Haponese, magsige gyud silang patukar sa iyang lyre, tingali mao ra iyang paagi aron malimot sa mga kagul-anan nga iyang giagian.

Gawas pa niini, matag Sabado sa hapon, ang mga trabahante sa akong Lola Lola Andè magsige gyud og patukar og mga maanindot nga mga Cebuano music samtang nagpaabot sila sa ilang sinimanang suhol diha sa balay sa akong apohan. Para nako nga us aka bata adtong panahona, malipay gyud ko kun makadungog ug magtan-aw nila.

Ang akong pinalanggang inahan nga si Mama Pining musikera sab, maayo siyang piyanista. Pirme niyang tugtogon ang “Handurawan” (Imagination) ug maayo sab siya kaayo pagtukar sa “Fur Elise.”  Ang igsuong babaye ni Mama nga si Tiya Lourding usa sab ka piyanista sa pamilya . Tingali kining mga babaye sa among banay maoy nakaimpluwensya kanako pagmahal sa musika.

Sa bata pako, pagsugod nako pagtukar og piano, nabantayan ko nga ang kadaghanan sa mga musikang Cebuano puno sa kagul-an. Akong gipangutana si Mama kun ngano ni: «Ngano man, Ma , nga kadaghanan sa mga Sugbuanong kanta mingaw man ug masulob-on?” Si Papa Inting pagkadungog sa akong pangutanan miesplikar nga ang mga awit naimpluwensyahan sa kasinatian, unya ang mga kompositor niini basin ug dunay mga giagiang kasakit.

Ang eksplinasyon ni Papa natanom gyud sa akong panumdoman, samtang nagkadaghan sab ang akong nakahimamat nga mga inila ug sikat nga mga Cebuano musicians. Usa kanila si Noy Metring Ylaya, nga gikonsiderar nga labing maayong accordionist sa Cebu sa iyang panahon. Kanunay siyang imbitahon sa mga tag-as nga opisyal sa gobiyerno aron mopatukar kanila. Cebuanon music gyud iyang ganahan, unya ang pirmanenteng ipatukar nga gustong madungog kaniya ang English nga awit nga “Jealousy” nga sikat sab adtong panahona.

Si Vicente “Noy Inting” Rubi, composer sa Cebuano Christmas carol “Kasadya Ning Takna-a,”usa sa mga local composers nga personal gyud nakong nakahimamat. Siya man maoy pakantahon sa siyam ka adlaw nga Misa de Gallo sa Cebu Metropolitan Cathedral panahon sa Pasko.  Nindot kaayo silang tan-awon kun manukar samtang nagprosisyon kauban sa estatwang mga kamilyo.

Makahinumdom sab ko ni Noy Ben Zubiri, composer sa classic Cebuano love song “Matud Nila.” Sa paglabay pa gyud sa mga katuigan, daghan pang mga Cebuano composers ang akong nakahimamat, sila si Mane Cabase ug Maestro Mil Villareal, nga maoy nag composed sa «Awit ni Dodong,» ang  theme song sa JRG Halad Museum, ang  musically-themed museum nga among gipabarog sa akong asawang si Nena niadtong 2010.

Ang museyo maoy among personal commitment aron makatampo sa pagpreserbar sa mga maanindot nga musical heritage ug artistic traditions sa Sugbo.  Anaa usab ang Jose R. Gullas Visayas Chorale, revival sa kaniadto  UV Boys Choir ni Mama Pining nga gitagana sab para sa mga Santos nga Misa diha sa UV o sa Cebu Metropolitan Cathedral o ba kaha diha sa Basilica Minore del Santo Nino. Naka-perform na ang UV Chorale sa nagkadaiyang mga nasud.

Ang duha –Museyu ug ang UV Chorale – gidumala ni Nena ug dedikasyon kini namo para sa paghinumdom kanilang Papa Inting ug Mama Pining. ( Sa pagkakaron, sirado una ang museyo tungod sa COVID-19).

Akong pangindahay nga ugma-damlag, maayo nalang, dunay usa batang Sugboanon ang makasulod sa Halad Museum o makatan-aw sa pag-awit sa JRG Chorale ug mahingangha sa kaanindot sa mga awit sa mga Sugboanon. Basin pa diay, kaning mga bataa maoy mosalbar ug mopaila pa sa Cebuano musical heritage sa sunod nga mga henerasyon. Makaingon gyud ko nga damgo kini nga natinuod.

Ang Museum ug ang Chorale maoy among paagi aron ang uban makapasigarbo kun unsa kaanindot ang talent sa mga Sugboanon sa natad sa musika. Apan kining world-class choir ug musical museum dili kayahon pagsustinir sa usa o duha lang ka tawo. Kaming duha sa akong asawa igo ra nagsugod niini—ang mosunod naa na sa mga kamot sa mga Sugboanong mahigugmaon sa Sugboanong mga awit aron pagdala niining gasa sa musika didto sa unahan. IBM (BANATNEWS)