Tungod tingali sa kanihit sa atong nahibaw-an nga mga biktima sa kilat, segun sa mga eksperto ang kahigayonan nga maigo usa ra sa tunga sa milyon, wa ta magtagad sa pagpakisayod unsay pangandam nga atong mahimo ug panagang nga atong madangpan ning bangis nga hulga sa kinaiyahan.
Apan tungod tingali sa subsob nga pagpangilat ug pagpanugdog dungan sa pagbunok sa uwan sa Sugbo ug Kabisay-an ug sa sunudsunod nga pagkamatay sa pagkaigo sa kilat sa Argao sa habagatang Sugbo ug sa Toledo City sa kasadpang Sugbo sa niaging semana, nagpakisusi na ta karon unsaon nato paglikay sa dagkong kadaot sa kabtangan o sa pagkakalas g’yud sa kinabuhi tungod sa kilat.
* * *
Nahinangop kong naminaw ni Vangie Tolentino sa PAGASA Mactan nga dihang gipangutana ni June Perez sa programang “Kini Ang Radyo Patrol” sa dyAB Abante Pa, Bisaya! abunda kaayo og kasayuran unsaon pag-ikyas ang labing dakong kadaot nga mahimo sa kilat.
Nadapit ang akong pagtagad sa iyang sugyot kon maabtan ka og kilat sa dakong hawan sa ibabaw nga way kapasilongan: “Kinto, guniti og binaklid ang imong mga dunggan ug iyuko ang imong lawas samtang maglugsong ug mangita og kapasilongan sa ubos.” Labihang lisorang sundon sa mga hamtong kay, segun pang PAGASA Visayas Director Oscar Tabada, mahimo lang sa mga batan-on.
* * *
Kon may kapilian, i-uswag ang kalihokan sa gawas kon maatol sa pagpangilat ug pagpanugdog. Kon maabtan sa gawas, pangita dayon og bay nga kasudlan. Timan-i ang lagda nga 30-30: Kon magkilat, ihap hangtod sa 30; kon magdugdog sa di pang kaabot og 30, tago sa sud; i-uswag ang kalihokan 30 ka gutlo human sa kataposang dugdog.
Sud sa bay, palayo sa sementadong sawog ug bungbong kay ang kilat mosubay sa mga kabilya. Samtang mas luwas ang bahin sa bay nga way puthaw, timan-i nga usa sa tulo ka kilat moigo sa sud sa bay.
* * *
Samtang magkilat, ayaw gamitang mga gripo kay mahimo ning mosubay sa mga tubo sa tubig. Pawonga ang radyo, telebisyon, ug wifi router kay ang kilat mahimong mosubay sa mga linya sa kuryente.
Ang konsuylo mao nga luwas nga gamiton ang cellphones, labi na alang sa dinalian nga komunikasyon, bisan magkilat.