EDITORYAL - Panaghiusa tungatunga sa pagsuway

Sa unang mga adlaw sa mga tinun-an sa gustong mamahimong media diha sa mga tunghaan, namat-an nila ang upat ka mga misyon sa usa ka sakop sa media—ang paghatag og impormasyon, pag-edukar sa katawhan, paghatag kanila og kalingawan ug ang pagkahimong magbalantay ug moyagyag sa mga kahiwian sa gobiyerno aron masayran sa publiko.

Pinaagi sa mga nakat-onan, dili lisud alang sa usa ka sakop sa media ang paghipos, pagbanabana, pagporma ug pagpakatap sa impormasyon sa paaging makahatag og katin-awan ug makalingaw sa publiko.

Apan nag-atubang karon ang media og dakong hagit isip magbalantay sa abusado, tungod kay ang mga naa sa gahom karon ug uban pang mga hulga nagtinguhang lamonon ang kagawasan sa media.

Ang rehimen ni Presidente Rodrigo Duterte daw nagkaanam na og kahimong authoritarian ug hinayhinay nang giipit ang kagawasan sa media sama sa gihimo kaniadto sa mangitngit nga kasaysayan sa martial law sa panahon ni Ferdinand Marcos dihang kini miproklamar sa Proclamation No. 1081 niadtong Septiyembre 21, 1972.

Kaniadto, kadtong mga tigbalita nga kritikal kaayo manulti batok sa gobiyerno gipangsikop, gibilanggo ug ang uban gi-torture hangtud mamatay.

Karon, bisan naa pa nang Presidential Task Force on Media Security adunay mga media outfits nga gidid-an mag-cover og balita bahin sa mga kalihokan ni Duterte. Adunay siyam ka tigbalita ang gipamatay, 16 ang gikasohan og libel, 20 ka tigbalita ang gihasi ug aduna pay mga gipasanginlang nagsabwag og fake news bisan tinuod ang maong mga balita nga gimantala.

Sa panahon ni Marcos, gipangbungkag ug gipahilom ang mga tigbalita nga kritikal kaniya samtang kadtong gipanag-iya sa iyang mga cronies maoy nisanay.

Karon, ang mga media nga kritikal sa administrasyon gihulgang pasirad-an o tangtangan og lisensya aron maka-operate. Samtang kadtong mga tigpakatap hinuon og mga ‘fake news’ sa internet, mga high-profile supporters nga nagpasiugda niini, gipasagdang makapadayon sa ilang mga mga binuhatan.

Gitugotan lang kaniadto ang mga media outfits makapadayon sa ilang operasyon basta salaon og maayo sa mga sakop sa gobiyerno sama sa gitawag kaniadto nga Media Advisory Council ang tanang ipagawas nga balita, kadtong dili manaway kanila. Gisiguro kini pinaagi sa paggamit sa kasundalohan ug mga abogado sa gobiyerno aron magkinto ang media sa diktador.

Karon, ang mga tigbalita hasta ilang mga kompanya gipakasama na og mga durugista kay sayon-sayon rang pasanginlang “destabilizers” nga unta igo ra man nagbalita sa kon unsay tinuod nga mga nahitabo karon sa nasud.

Kaning gihimong paglisud-lisod sa media taktika aron gub-on ang naestablisar nang pagkamagbalantay sa katawhan batok sa kahiwian sa gobiyerno, gitudloan hinuon nila ang katawhan aron di na tuohan ang media nga igo rang nisiguro nga magmatinud-anon, responsable, kinahanglang manubag, bukas sa tanan ang mga naa sa gobiyerno.

Gitumong kini aron moluhod ang mga tigbalita ug magpakahilom nalang ug di na manghilabot sa patuyang nga pag-abuso sa mga naa sa gahom.

Ang mga tigbalita sa Sugbo nagkahiusa niining panahona nga puno sa pagsuway ug patuyang nga pagpanghulga sa kagawasan ilabi nga aduna nay mga tigbalita ang nakadawat og mga hulga gikan mismo sa mga kawani sa gobiyerno human gibutyag ilang mga salawayong trabaho ug pagkaabusado.

Nagkahiusa ang Cebu media pag-atubang niining mga hagit. Karong gisaulog ang ika-26 nga kasumaran sa Cebu Press Freedom Week, nagkahiusa kami pagkondena niining pag-atake sa kagawasan sa pagpadayag.

Among gidapit ang katawhang pabiling nagtuo nga importante ang kagawasan sa tawo nga makapadayag, duyogi kami nga panalipdan kini. Tabangi kami dili lang pinaagi sa pagsaway sa among mga kasaypanan kondili ang pagsalig sa mekanismo niini pagkorihir kon aduna may sayop. Ang pagsiguro sa kagawasan sa pagpadayag nangahulogan nga maayo kitang mga lumolupyo ug maayo pagkadumala.

Kinahanglang sabton kining pagsukit-sukit sa media niadtong mga naa sa gahom dili aron sila ipiton kondili aron mangayo og patas nga pangalagad.

Kinahanglang dawaton sa katawhan nga kining pagwadwad ug pagsaway sa mga gipanghimong dautan sa ilang mga giidolong opisyales, wala magpasabot nga may gipaboran ang media kondili gihimo kini aron mamahimong tingog sa mga naa sa ubos nga dili makadirekta pagbadlong kanila, sa mga biktima sa pagpangabuso o kadtong dinaogdaog.

Sa makausa pa, gidapit namo kamo nga tabangan ang mga tigbalita nga bantayan ang kagawasan sa pagpadayag.