Sulbad alang sa Monterrazas

Sumala pa sa Pagasa, duha ngadto sa tulo ka bagyo pa ang moigo sa Pilipinas sa dili pa matapos ning tuiga.

Mangandam na usab kita ning mga panahona, ilabi na nga kun kusog ug dugay ang ulan, maglunop na gyud dayon ang pipila ka mga lugar sa Metro Cebu, ilabi na sa dakbayan sa Sugbo.

Apan kining suliran sa baha, dili lamang angayang pangandaman ug pangitaan og sulbad pinaagi sa usa ka sektor lamang tungod kay nagkinahanglan kini sa panagtambayayong sa gobyerno, sa mga pribadong korporasyon ug sa katawhan.

Si Engr. Fe Walag, director sa University of San Carlos Water Resource Center, miila sa mga lugar diin nagkagrabe ang problema sa baha. Kini mao ang barangay Banilad ug Talamban sa siyudad sa Sugbo ug sa barangay Banilad ug Cabancalan sa dakbayan sa Mandaue.

Sa laing bahin, si Architect Socorro Atega sa Banilad-Cabancalan water park project – Talamban Communities Drainage Committee, nagkanayon nga adunay laing “factor” nga ikonsiderar kun ang drainage system ang nagkulang, ug kini mao ang kakusog sa ulan (intense rainfall) nga wala masinati sa nangagi.

Kining kakusog nga ulan, sumala pa sa mga eksperto, mugna kini sa kausaban sa dagan sa kalibutan, kining giingon nato nga “climate change”.

Kaniadto, walay sama kalawom nga baha ug kalapad sa naigo sa bagyong Ondoy. Ang Thailand hangtod karon naglibog unsang pagka-unsaa nganong wala gyud molurang ang baha nga milubong karon sa kapital, ang Bangkok.

Usa sa mga nakahatag og rason nganong grabe na karon ang baha sa patag mao ang “quarrying” sa kabukiran.

Kun wala pa mahimong mayor si Mike Rama, wala ma-expose kining “quarrying” sa bukirang barangay sa siyudad sa Sugbo nga gipadagan sa mga inilang tawo, lakip na ang mga opisyal sa gobyerno.

Pero aduna na gyud hinuoy mga lugar sa kabukiran nga aduna nay mga higayon kaniadto nga gipangbahaan.

Sama pananglit sa bungtoron nga lugar diin nahimutang ang Monterrazas de Cebu nga iya sa Genvi Development, naapektahan kini sa pagbahabaha.

Si Kapitan Michael Gacasan sa Guadalupe mismo ang naka-obserbar sa grabeng kakusog nga ulan nga moigo sa lugar nga maoy hinungdan sa pag-awas sa dam sa Monterraza ug makadugang sa tubig baha nga modagayday ngadto sa mga sitio sa Guadalupe.

Ang Monterraza naninguha unta pag-ayo sa pag-contain sa tubig baha pinaagi sa drainage infrastructure niini, apan wala kini makasugakod sa kakusog ug kadugayon sa ulan. Sa laktod, wala mahunahunai ang kausaban sa gidaghanon ug kadugayon nga nakadulot sa kakulangan sa “intervention” nga gihimo sa developer.

Angayang suportahan ang tinguha ni Mike Rama nga kahimoan og diversions ang mga tubig baha. Gani misaad siya nga makigsabot sa mga tagdumala sa South Plains Subdivision aron pahatagan ang Monterraza og interconnection sa drainage system niini.

Kanang tinguha ni Mike Rama nga limpyohan ang mga estero ug kasapaan ug hinginlan ang mga nanimuyo sa kilidkilid makatabang usab kana nga maminusan ang epekto sa baha.

Ang kagamhanan sa dakbayan sa Sugbo mipugong una sa pagpadayon sa development sa Monterraza pinaagi sa usa ka cease and desist order.

Makaayo ba kaha kini?

Sa akong tan-aw, dili.

Dugay-dugay na nga nakasugod kining Genvi Development sa pag-develop sa area. Apan kun pugngan ang pagpadayon sa ilang development, tabla ra nga gipugngan usab sila sa paghimo og mga infrastructure ug uban pang klaseng development aron mamenusan kun dili man mawagtang ang epekto sa baha.

Nakadungog ko og balita nga ang Genvi Development gilisodlisod karon sa bangko nga ilang gi-aplayan og loan aron makapadayon sa proyekto tungod sa isyu nga ilang giatubang, ilabi na nga anaa pa kanang cease and desist order.

Kun magpirme kini, dili lamang ang Genvi ang mahimong makaluluoy, kun dili kitang mga nanimuyo sa patag. Kun wala nay pundo ang Genvi, mahunong na ang pagpatukod nila sa mga kinahanglang imprastraktura aron matabangan ang pagpamenug ug dili na mawagtang ang baha.

Kaniadto pa ko nga kritikal batok nianang Monterraza. Apan nagtuo pa gihapon ko nga ang problema adunay solusyon.

Nagtuo ko nga ang pagpugong sa pagpadayon sa development sa Genvi maoy solusyon sa problema sa baha.

Ang solusyon niini mao ang pag-alalay sa developer unsay maayong buhaton aron makab-ot ang solusyon sa suliran sa baha.

Dili ba mao?