Ikaw ug ako maoy nakaingon sa atong kawad-on!

Sa demokrasya, ang lungsod maoy hawod, maoy hari. Sa ato pa, ikaw ug ako maoy hari sa atong nasud. Dili sila, kundili ikaw ug ako ra gyud! Maoy hinungdan, nga sa pangutana kun nganong pobre ta, ikaw ug ako maoy nakaingon niining tanan, dili sila.

Nganong naghitak man ang corruption sa atong nasud? Kini tungod kay ikaw ug ako misugot man nga mangawat sila sa atong salapi .. salapi sa lungsod. Ug sa walay kukaulaw, nganong manikas man sila sa election? Kini tungod kay alang kanila, kinsa man kita nga ilang kauwawan, nga utro man sad tingali tang tikasan?

Unta, kun tarong ug ligdong pa ang atong pagkatawo, mahadlok silang mangawat, ug mauwaw manikas. Apan, kinsa man ta?

Dili man gani ta kamaong motuman sa mga gagmay ug yanong kasugoan sama sa No smoking, Don’t step on the grass, Ayaw pagpangihi dinhi, No trespassing, No jaywalking, Anti-littering, No smoke belching, No jeepney lane, Right lane must turn right, No stopping, Don’t throw garbage here, kini ug daghan pang kasugoan nga maglisud tag tuman.

Ingon kita niini ka iresponsabli ug ka-walay disiplina. Unya, kun mao kini kita, unsaon pag-uswag sa atong nasud? Akong usbon, kita ang hari, ang atong gusto maoy matuman. Kita ang nagpili sa atong mga sulogoon sa lungsod. Ug igo lang silang nagtuman sa atong gusto. Sa laktud, dili kita kapasangil ni bisan kinsa kun naunsa na kining atong nasud karon – kaylagi, kita ang nagbuot ning tanan.

Ania kining observation ni magsusulat Francisco Sionil Jose mahitungod ning ato karong kahimtang: “In the 50s and the 60s, we were the most envied country in Southeast Asia.” Apan, karon, unsa na man? Nangiwit na ang atong nasud in terms of development. Naila lang ta as one of the most corrupt in Asia, ug labing kabus. Di ka mauwaw ana, Dro?

Maayong pagka-guba ang Korea tapus sa Korean War sa tuig 1953. Sa Taipei niining mga tuiga, ang magdagan sa kadalanan mga biseklita da ug mga Army trucks, ang mga building mugbo kaayo. Ang Jakarta giisip nga usa lang ka dakung barangay. Ang Kuala Lumpur usa ka dakung lasang ug rubber plantation, ug usa ray taas nga building sa Bangkok, gilibutan og mga canal ug mga ricefields.

Apan, karon unsa na man kining maong mga siyudad? Matud ni Jose, “visit these cities today and weep!” Mobisita ka niining maong mga dakbayan karon …ug makahilak ka. Makahilak ka sa kauwaw. Ang Indonesia nakaangkon sa ilang independence sa tuig 1949. Niining panahona, aduna lang silay 114 ka university graduates, apan dinhi sa atong nasud, nagkalata na ang mga PhDs.

Why then are we poor? We are poor because of our damaged culture; people are generally lazy; we do not save; we are great show-offs, mga hambugero ta, tigpasikat, yabang. “We are poor because we have lost our ethical moorings. We condone cronyism and corruption and we don’t ostracize or punish the crooks in our midst.”

Unsaon man tuod pagka-waa sa cronyism ug corruption nga OK man lang ni alang nato? Honorable gihapon sila alang nato bisag nanikas sa eleksiyon ug bisan tuod og naduhig sa corruption.

“Look at our history,” padayon ni Jose. “We are the first in Asia to rise against Western colonialism, the first to establish a republic. Recall the Battle of Tirad Pass and glory in the heroism of Gregorio del Pilar and the 48 Filipinos who died but stopped the Texas Rangers from capturing the President of that |First Republic.

“Rizal … what nation on earth has produced a man like him? At 35, he was a novelist, a poet, an anthropologist, a sculptor, a medical doctor, a teacher and martyr.” Pagkanindot sa atong kasaysayan. Ato kining giusikan. Maghisgot tag reforms .. apan sila, ug dili kita ang buot natong mag-reform.

Nganong pobre ta? Pangutan-a ang imong kaugalingon, Dro?