Mismo si Lolo Jose wa’ magtuo nga ang iyang gihimo nga lakang pagpukaw sa mga Pilipino kaniadto aron batukan ang mga Katsila hisgutan pa hangtud karon. Ang mga libro nga El Felibustirismo ug Noli me Tangere maoy nahimong produkto sa iyang pagpakabana sa nasud kaniadto nga mahaw-as gikan sa mga tawo nga nisakop sa atong nasud su’d sa gatosan ka katuigan. Ang mga nahimo ni Dr. Jose Rizal mas gihandum karong tuiga atol sa ika-150 ka tuig sa iyang pagkatawo di’ lang dinhi sa atong nasud apan sa tibuok kalibutan. Apan ang damgo ni Lolo Jose, kaniadto wa’ pay hingpit nga katumanan atol sa atong kasamtangang henerasyon.
Kung susihon ang pisikal nga aspeto ni Rizal sama ra siya sa ordinaryong Pinoy. Matud sa mga libro nga nahipatik kabahin sa iyang pagkatawo, adunay gitas-on nga 4’ 11 ang atong nasudnong bayani ug di’ siya artista og dagway sama sa daghang mga personalidad sa showbiz ug politika sa atong nasud karon. Apan panga’n ni Lolo Jose nabantog di’ lang dinhi sa atoa apan gisaulog ug gisaludohan ‘sab sa ubang nasud sa kalibutan sama sa Espanya, Germany, Amerika ug bisan sa atong bag-ong nakasungi nga nasud sa China. Nagpasabot lang ni nga bililhon ang mga nabuhat ni Lolo Jose sa kasaysayan sa kalibutan.
Bisan kinsa ang mangutana, usa ka mensahe ni Lolo Jose ang di’ makalimtan sa mga tawo. Ug kana mao ang iyang gipamulong nga ‘ang kabataan ang kaugmaon ug paglaom sa atong nasud’. Usa ka lanog nga mensahe nga hangtud karon kanunay nga ipahinumdum kanato diha sa mga tunghaan ug sa mga okasyon nga gikinahanglan nga pukawon pagbalik ang atong tanlag aron mahinumdum ‘ta sa atong labing dakong tahas sa pagpanalipod sa bag-ong henerasyon ug pag-awhag ‘sab kanila nga mohimo sa ilang mga lakang aron sa pagsiguro nga adunay nagpaabot nga sanag nga ugma kanila.
Apan ang maong mensahe ni Lolo Jose, posibleng magpabilin lang sa mga libro, sa mga lawak saringan o sa atong huna-huna. Kun atong tan-awon, daw layo pang matuman ug matinuod ang pangandoy ni Lolo nga mahatagan og bag-o ug maayong ugma ang mga mosunod nga henerasyon. Sa mga sunod-sunod nga debate diha sa atong mga bay balauranan nga maoy hinungdan sa atong nagbahin-bahin nga baruganan, maka-ingon ‘ta nga imposibleng matuman ang gidamgo ni Lolo alang sa atong nasud. Karon palang, ang isyu sa RH bill ug deborsyo ang gihukyad nga banig sa atong mga magbabalaod ug hanap pa unsay padulngan sa mao nga mga isyu.
Makapangutana ‘ta kun nagduwa ba sa huna-huna sa atong mga magbabalaod nga sa matag balaod nga ilang gipanday, dili sila ang direktang maapektuhan apan ang atong mga batan-on. Nabutang ba kaha sa ilang huna-huna nga sa matag lakang nga ilang gihimo ang mga bag-ong tubo nga giisip ni Lolo Jose nga paglaom sa atong nasud ang direktang maapektuhan. Kung imong tan-awon, nabutang ang tanang atensyon nato sa unsay ana-a karon ug daw sa atong nakalimtan nga adunay dako ug direktang epekto ang tanan natong mga lakang sa mga Pilipino nga mobanos sa atong henerasyon karon.
Ang pagmahal sa atong nasud ang labing gipahimug-atan ni Dr. Jose Rizal ug sa tanang mga bayani nato sa nasud. Apan ang maong paghigugma sa atong nasud mao ‘sab ang labing nahulga sa pagkakaron. Pila ba kanato ang adunay dakong kalipay nga mabati kung makapalit ‘ta og mga butang nga imported? Pila ba kanato ang moduso sa atong mga anak nga motrabaho sa gawas tungod sa dakong sweldo? Pila ba kanato ang makaingon sa hilom nga mas maayo pa ang uban nga mga nasud tungod kay adunahan. Pila ba kanato ang nakapangutana nganong gipatawo ‘ta nga Pinoy ug pila ba ka nato ang naka-ingon mas maayo unta kung dili ko Pinoy? Ang damgo ni Lolo Jose nga atong mahalon ang atong nasud sa bisan unsa nga paagi. Apan ang maong damgo, daw imposible pang matuman atol sa kasamtangan nga henerasyon.
* * *
Email: rico_lucena@abs-cbn.com or ricolucena@yahoo.com