Nagdeklarar na ang dakbayan sa Sugbo ug dakbayan sa Mandaue og state of calamity human sa grabeng baha nga niigo sa duha ka mga dakbayan sa miaging semana. Buot ipasabot, magamit na sa duha ka lokal nga kagamhanan ang ilang pundo alang sa kalamidad aron mahatagan og solusyon ang dugay nang nag-ung-ong nga problema sa drainage ug mapalit na ang mga ekipo nga gamiton sa paglabay sa basura ug mabalhin na sa mas luwas nga lugar ang gatusan ka mga pamilya nga dugay nang nameligro ang kinabuhi tungod sa ka delikado sa lugar nga gitukoran sa ilang mga panimay. Sa maong nga lakang, makaginhawa ang daghang mga residente nga dugay nang nagmulo sa epekto sa baha sa ilang lugar.
Apan pait lang palandungon nga kung kanus-a grabe ang nasinating pagbaha sa libuan ka mga residente, mao pay paghatag og aksyon sa mga lugar nga dugay nang naproblema sa baha. Kung kanus-a mas grabe ang kadaot nga naangkon, mao pay pagkisi-kisi sa mga lokal nga opisyal aron nga kahatagan og sulosyon ang problema. Karon nga may igong kapasikaran ang pagpagawas sa mas dakong gahin, angayan nga sigurohon asa gyud paingon ang salapi ug nga kung sa tukmang proyekto ug mga tawo ba motugpa ang tabang gikan sa minilyon ka pesos nga calamity fund. Di’ mahimong kapugngan ang trahedya. Igo lang sa pagbutang sa mga kahimanan ang gobyerno apan ang katawhan ang may igong katakus sa pagpanalipod sa ilang kaugalingon gikan sa trahedya. Nia ang pipila ka lakang nga himuon aron di’ mabiktima sa baha:
Sa di’ pa ang baha:
1. Ayaw pagtukod og balay sa usa ka lugar nga bahaon. Kung mahimo, itukod ang balay sa mas taas nga bahin
2. Kanunaya ang pagsuta kung may liki ang gripo o lababo.
3. Paghimo og mga ali aron di’ makasu’d ang baha sa balay.
Atol sa baha:
1. Paminaw sa radyo ug tan-aw sa telebisyon aron makakuha ka og impormasyon sa lakat sa panahon
2. Ayaw na pagpaabot og mando nga mobakwit ka. Balhin dayon sa mas taas nga lugar.
3. Kinahanglan nga mahibawo ka asa ang mga kanal, sapa ug ubang mga lugar nga posibleng mosuyla ang tubig.
4. Ibalhin ang mga butang sa mas taas nga bahin sa balay. Dad-a lang ang mga butang nga mahimo rang maalsa.
5. Pagnga ang planka ug ang mga appliances aron makalikay sa sunog. Ayaw pagpataka paghikap sa mga appliances labi na kung basa ang imong kamot.
Human sa baha:
1. Paminaw sa mga balita sa media. Susiha kung luwas ra bang imnon ang tubig sa imong lugar.
2. Ayaw pag-adto sa mga dapit nga taas pa ang tubig. Mahimong kontaminado ang tubig og oil, lana ug hugaw sa tawo ug hayop. Mahimo ‘sab kang makuryentihan.
3. Likayi ‘sab ang mga dapit nga nihubas na ang tubig. Mahimong dakin-as ug huyang ang yuta nga mahimong modahili.
4. Likayi ‘sab ang mga natumbang poste sa kuryente. Itaho dayon sa power company ang mga natumbang poste.
5. Balik lang sa imong panimay kung aduna nay ‘go signal’ nga luwas na ang imong lugar.
6. Limpyohi ug i-disinfect ang tanang mga gamit nga nabasa ug nagkalapok sa di’ pa ni gamiton.
* * *
Email: rico_lucena@abs-cbn.com or ricolucena@yahoo.com