Kulang sa panagang

Samtang padayon ang paghatod sa mga Sugboanon og mga hinabang ngadto sa mga biktima sa mga bagyo didto sa Metro Manila ug uban bahin sa Luzon, angay usab hinuktokan sa atong mga lokal nga opisyal ang ka dako sa damage nga dala sa maong kalamidad.

Sa ka grabe sa napilde’ng agrikultura, inprastraktura ug uban pang mga kabtangan sa mga biktima, gibana-bana sa kagamhanan nga moabot ang tanan sa sobra sa P50 bilyones.

Gani, ang kagamhanan sa Pilipinas nagtinguha karon og hinabang nga usa ka bilyon ka dolyar gikan sa mga international donor alang sa rekonstruksiyon sa mga lugar nga naapektohan sa maong mga bagyo. 

Dili tiaw ka dako sa salapi nga nawala. Siguradong mokabat pa sa dugay nga panahon una makabangon ang mga biktima gikan sa maong grabe’ng katalagman nga mikalas usab og gatusan ka kinabuhi.

Dinhi sa Sugbo, makaingon ko nga suwerte usab kita tungod kay wala pa kita makasinati sa mao nga klase sa trahedya. Hinuon ang Metro Cebu nahimutang kini above sea level, dili sama sa Metro Manila diin adunay dakong porsiyon nga gi-reclaimed sa mga Katsila kaniadto.

Apan wala kini nagpasabot nga libre na sa mga pagbaha ang Metro Cebu. Dugay nang problema ang mga pagbaha dinhi ilabi na sa pipila ka lugar sa downtown area sa dakbayan sa Sugbo.

Gani, gamay lamang nga pag-ulan mosaka dayon ang tubig ning maong mga lugar, ilabi na sa Colon Street. Puwerhisyo na kini sa katawhan sulod na sa pipila ka dekada.

Ako mismo kadaghan na’ng naka-eksperinsiya kun unsa kalisod ang pag-agi sa Colon panahon sa baha. Di gyud basta maagian ang sidewalk gumikan kay hasta ang mga establisamento gilanapan.

Tungod lagi kay wala koy sakyanan, mapugos na lamang kog taak sa baha inig uli nako sa balay gikan sa opisina sa The FREEMAN, nga duol lamang sa Colon.

Ang nakaparat pa mao ang pagkawalay masakyang jeepney o taksi gumikan kay walay sakyanan nga motadlas sa kalsada sa Colon ug sa ubang lugar sa downtown area panahon sa baha. 

Ang hinungdan niining dugay nang problema sa pagbaha sa Colon area mao ang walay klarong sistema sa drainage sa dakbayan sa Sugbo. Permamente barado ang mga kanal tungod usab kay nagpataka lang og labay ang uban sa ilang mga basura.

Kini ang hinungdan ngano nga gamay lang nga pag-ulan dayon lamang og pagbaha sa downtown area. Ug wala g’yuy nahimo pagsulbad niining maong problema ang kagamhanan sa dakbayan.

Dili ikalimod sa atong mga opisyal nga kaaraan na kaayo ang sistema sa drainage sa dakbayan, ilabina sa downtown area. Tungod niini, gumikan sa pagsulbong sa daghang mga establisamento, dili na kini makasugakod pagkontrolar sa mga pagbaha panahon sa ting-ulan.

Nabuhat kining maong drainage system pipila na ka dekada ang nakalabay ug dili na kini haum sa grabe’ng kalamboan nga nasinati sa dakbayan karon. Apan wala g’yuy massive rehabilitation nga gipatuman sa kagamhanan sa dakbayan hangtud nga komon na lamang nga talan-awon ang mga pagbaha sa downtown area bisan sa gamay lamang nga pag-ulan.

Bitaw, nagkinahanglan og dinaliang rehabilitation ang atong drainage system sa dakbayan. Dili lamang kana, nagkinahanglan usab kita’g flood control system isip pangontra sa dakong bul-og sa tubig nga modagayday gikan sa kabukiran panahon sa mga pag-ulan.

Kadaghan na makasinati og pagbaha ang dakbayan mugna sa tubig ulan gikan sa kabukiran. Ug kun walay igong sistema pagkontrolar sa tubig, peligro’ng makasinati kita og dakong pagbaha susama sa grabe’ng nahitabo didto sa kaulohan.

Bitaw, mas maayong mangandam kitang daan aron paglikay unya sa dakong kadaut. Kanus-a pa ba kita molihok? Unya na ba kun moabot na ang dakong katalagman susama didto sa Luzon?

* * *

Email: [email protected]