Grabe na ang pagpangandam sa kagamhanan sa umaabot nga krisis sa bugas nga giingon mohapak sa Pilipinas sa dili madugay. Ang umaabot nga krisis sa bugas naggumikan sa rason nga ang mga nasud nga nag-export karon og bugas dili na makasugakod pagtagbo sa nagkadakong demand sa supply sa kalibotan.
Dili pa lamang dugay, si Presidente Gloria Macapagal-Arroyo miorder og mga pagpangronda sa mga establisamento nga mapamatud-an nga illegal nga nag-pondo og bugas. Iyang gimando sa Department of Agriculture Secretary ang pagpaniid sa mga warehouse sa gobiyerno aron masiguro ang padulngan sa mga dagkong trak sa National Food Authority.
Sa paningkamot niini nga mapun-an ang nagkaubos nang pondo sa supply sa bugas sa nasud, ang NFA mipalit, dili pa lamang dugay, og mokabat sa 350,000 ka tonelada nga bugas gikan sa Vietnam, Thailand ug Pakistan isip panagang sa umaabot nga krisi sa bugas.
Pipila na ka dekada ang nakalabay, ang Asia adunay dakong produksiyon sa humay nga ni walay usa nga naghunahuna nga imposible nga mahutdan og suplay sa bugas ang kalibotan. Niadtong mga tuiga, hilabihan ka dako ang produksiyon sa humay tungod kay kadtong mga nasud nga nagtanom niini aduna may nalapad nga lugar nga ilang gitamnan.
Apan pipila ka mga katuigan ang nanglabay, tungod lagi sa dakong panginahanglan sa mga industriya niining bag-ong panahon, daghang mga agrikultural nga nasud sa Asya kaniadto ang mibalhin sa paghangop sa mga nagkalainlaing industriya. Kini ang hinungdan sa pagkagamay sa mga luna nga gipangtamnan karon og humay
Karon, ang mga yuta nga kaniadto gipangtamnan og humay gipangtukoran na hinuon og mga subdivision, paktorya ug ubang mga industriya aron pagtagbo sa modernong panahon.
Dinhi sa Pilipinas, dagkong mga yuta ang gi-convert ngadto sa mga industrial field ilalum sa lakang sa kagamhanan paghatod og kalamboan ngadto sa ubang suok sa nasud. Apan ang problem mao nga kadtong mga luna nga angay lamang sa agrikultura gipang-bulldoze na hinuon alang sa mga komersiyal nga katuyoan.
Kini ang hinungdan ngano nga nagkagamay na hinuon ang produksiyon sa humay sa nasud sa nanglabay’ng katuigan. Ug tungod niini, wala nay laing opsiyon ang kagamhanan kondili ang pag-import na lamang og bugas gikan sa mga kasilinganang nasud sa Asya aron usab pagtagbo sa nagkadakong demand sa suplay sa bugas dinhi sa nasud.
Nagkinahanglan na karon ang kagamhanan og mga pamaagi aron nga mapadaghan ang suplay sa bugas sa Pilipinas. Ang kagamhanan kinahanglan nga dili gayud magsalig sa suplay sa bugas sa ubang kanasuran aron ipakaon sa nagkadako nga populasyon sa nasud.
Sa wala pa ang gubat sa kalibotan, ang Pilipinas maoy nag-unang producer sa humay sa Asya. Gani daghang mga Filipino scientist ang nag-una sa mga research ug development sa humay nga karon aduna nay nagkalainlaing klase.
Gani, didto man sa University of the Philippines sa Los Baños sa Laguna natukod ang International Rice Research Institute, ang nag-unang development center sa bugas sa kalibotan.
Apan pagkabat sa katuigan, mitiurok ang industriya sa humay sa nasud tungod sa nagkalainlaing mga krisis. Karon, gikan sa labing dakong rice producer sa Asya kaniadto, ang Pilipinas nahimo na hinuong nag-unang importer sa bugas sa kalibotan.
Kinahanglan gayud nga tugkaron sa gobiyerno ang hinungdan sa problema sa industriya sa humay sa nasud. Kay kun magsige lamang kita og salig sa importasyon sa bugas, basin daghan sa mga Pilipino ang mangamatay sa gutom kun moabot gayud ang grabe nga krisis sa bugas.
* * *
Ipadala inyong reaskyon sa yacilam@yahoo.com