Gasto sa piniliay

Namungingi sa kadaghan sa mga campaign posters ug paraphernalia ang usa ka eskina sa dakbayan sa Dumaguete sa atong silingang lalawigan sa Negros Oriental. Wala nay halos kasudlan sa uban pang campaign materials tungod kay wala nay lugar nga kabutangan ang maong bahin sa dalan. Nagsagol ang mga hulagway sa mga kandidato gikan sa administrasyon, oposisyon ug mismong mga midagan nga walay partido. Managlahi ang porma ug gidak-on sa mga posters lakip na ang kolor sa mga campaign materials. Walay laing nasud sa akong huna-huna dihang akong nakita ang nagpunsisok nga mga campaign materials kun dili ang pagtuong mas grabe pa ka hugaw ang maong lugar itandi sa Sugbu kung materyales sa kampanya ang hisgutan.

Apan nasayop ko sa akong pagtuo atol sa labing uwahi nakong pagbisita sa maong dapit niadtong miaging semana. Dihang ni-abante ang among gisakyan, akong nahibaw-an nga ang lugar diay nga gipuno sa mga campaign posters mao ang gitawag nga "designated Comelec area". Gawas sa mga dapit nga gitugot sa Comelec ang pagpapilit sa mga materyales, wala nay laing makitang dapit nga gipamutangan og mga hulagway sa mga kandidato. Nakaingon ko sa akong kaugalingon, pagkamaayong sundon ning maong lugar labi na sa aspeto sa pagsunod sa mga lagda sa Comelec kabahin sa pagpamutang sa mga campaign materials.

Kung nahimo sa mga taga Dumaguete ang pagsunod sa simpleng balaod kabahin sa pagbutang og mga materyales sa kampanya, nganong dili man mahimo sa ubang mga dapit sa nasud sama sa Sugbu? Kung napakita sa silingang lalawigan ang ilang disiplina nganong dili man mahimo sa uban? Kung ang gibutang sa huna-huna sa mga kandidato ug mismong sa taga Comelec ang pagsunod sa simpleng balaod, unsa may buot ipasabot ini ngadto sa mga tawo nga nisupak sa lagda ug walay laing ibilin unya gawas sa basura human sa piniliay.

Kung tan-awon ang gihimo sa mga taga dakbayan sa Dumaguete, mas gamay ra ang gasto sa mga kandidato gumikan kay sa mga gitugotan lang nga lugar sa Comelec ang ilang gibutangan sa ilang mga campaign posters. Gawas ana, mas dali ang pagpanangtang sa maong mga materyales human sa piniliay. Mas dali ra usab alang sa mga botante ang pagtan-aw kinsa ang mga nidagang kandidato tungod kay sa mga gitugot nga dapit lang makita ang dagway ug pangalan sa mga buot magpapiling kandidato.

Mahal ba gyud ang pagserbisyo sa katawhan? Pila man gyud ka milyon ka pesos ang kinahanglan nga igahin sa usa ka kandidato tungod ug alang sa gitawag og pagserbisyo sa katawhan? Sa akong nahibaw-an, walay kantidad ang pagsilbi sa katilingban ug walay gasto ang pag-alagad sa katawhan. Ang gikinahanglang puhunan mao ra ang tinuoray ug kinasing-kasing tumong aron makaserbisyo sa katawhan. Apan lahi ang sitwasyon sa nasud karon. Padak-anay og gasto ang piniliay tungod ug alang kuno sa pag-alagad sa katawhan. Ingon na ba gyud ini ka mahal ang publiko nga buot alagaran o ingon ini na ba ka lisud ang pagpatuo sa katawhan kabahin sa ilang gitawag og limpyo ug ligdong intensyon sa pagserbisyo?

Makakugang ang gasto sa mga midagan og senador sa ilang mga "political advertisement" palang. Nikabat na og kapin sa usa ka bilyon ka pesos ang ilang nagasto aron mapasalida sa telebisyon, madunggan sa radyo ug mabasa sa mantalaan ang mga pahinumdum kabahin sa ilang pag-dagan sa usa ka posisyon. Ang dakong gasto nga ilang gibuhos wala pa maglakip sa ubang mga materyales nga ilang gikinahanglan sa kampanya, bayad sa ilang mga tawo, gasto sa pagkaon, hotel ug pamasahe sa eroplano ug mga sakyanan aron maabot ang mga lugar nga buot nilang kampanyahan.

Wala pay labot sa kwentada ang gasto sa mga lokal nga kandidato sa tibuok nasud nga nag-ilog sa kapin kinse mil ka mga posisyon nga bakante ug buot nilang sudlan. Haw-ang tan-awon ug paminawon nga ang usa ka nasud nga naila nga labing kurakot sa tibuok Asya mao karon ang may labing dakong gasto sa pagpili sa ilang mga lider. Makapanlibawot sa balhibo nga ang usa ka nasud, kung diin dies porsiento lang sa kapin otso milyones nga populasyon ang nagkontrolar sa ekonomiya ug politika, ang may labing mahal nga piniliay. Maayo unta og dako ang gasto kung dili mangurakot ang maong mga politiko ug tinu-oray gyud ang ilang pagserbisyo sa katawhan.