Human gipaila sa Toyota ang ilang labing bag-ong sakyanan nga di moggamit og gasolina ni kuryente, nahinumdoman dayon sa mga Pilipinhon ang kontrobersiyal nga imbentor nga si Daniel Dingel. Maayo hinuon nga klaruhong daan: Ang awto nga isugod pagbaligya sa Toyota sunod tuig padaganon pinaagi sa hydrogen; si Dingel nangangkon nga nakadiskubre niadto pang 1969 nga mapadagan niyang sakyanan ginamit ang tubig.
Di monopoliya sa Toyota ang teknolohiya. Gipaabot sab nga mamaligya sa ilang hydrogen-fuelled nga mga sakyanan ang Honda ug Hyundai sa 2015. Di sab si Dingel ray nangangkon nga ang tubig makapadagan og sakyanan. Kasagaran hinuon nila gipasanginlan nga mga mangingilad.
***
Nga mao say nahitabo ni Dingel. Nakonbikto siya sa kasong estafa sa Parañaque City Regional Trial Court niadtong 2008. Duha ka tuig sa wa pa mamatay sa pangedarong 84. Mahibalik untang kalibotanong atensiyon ni Dingel kon nakaabot pa sa paglusad ning bag-ong na-imbento nga mga sakyanan.
Ang pamilya ni Dingel nipadayon hinuon sa iyang mga proyekto pinaagi sa pagtukod sa Dingel Foundation. Nipasalig ang mga kaliwat ni Dingel nga ang tanang kita sa mga produkto ni Dingel ilang gamiton pagpalambo sa labing masaaron niyang mga proyekto. Apil nang sakyanan nga modagan pinaagi lang sa tubig. Nangangkon ang mga tagduma sa foundation nga giabagan sila karon sa usa ka langyawng kompaniya nga nagdasig og talagsaong mga proyekto.
***
Sukwahi sa pasangil ni Dingel sa buhi pa nga wa paluyohi ang iyang mga na-imbento, nakadawat siya og suporta gikan sa usa ka kompaniyang Taiwanese. Ang Formosa Plastics Group nihatag niya og $410,000 (P18 milyones) aron palambuon ang teknolohiya.
Nipasangil ang kadagkoan sa Formosa nga niadto si Dingel sa Taiwan aron pagdawat sa kuwarta. Apan wa magtagad sa aktuwal nga pagpadagan og mga sakyanan ginamit ang tubig. Matod ni Dingel nahadlok siyang moduaw sa ubang planta sa Formosa gawas sa Taiwan human nahibawo nga gipatay ang laing imbentor sa sakyanang modagan sa tubig. Gawas pa, mas dagko ang tanyag sa ubang langyawng mga kompaniya.
***
Tungod sa kapakyas pagpanalipod sa iyang kaugalingon gikonbikto sa korte si Dingel ug gisentensiyahan nga mapriso sud sa 20 ka tuig. Wa mapriso si Dingel kay gi-apelar sa iyang abogado, si anhing solicitor general Frank Chavez, ang hukom sa korte.
Nakonbikto si Dingel ug gibunyagan sa Department of Science and Technology ang iyang imbento nga ilad tungod sa iyang pagdumili pakigsawo sa mga detalye giunsa niya pagmugna og enerhiya ginamit ang tubig. Mahimong nahadlok lang siya nga kawaton sa gobyerno ug higanteng mga kompaniya ang iyang mugna. O mahimong tinuod ang mga pagduda nga di niya kapamatud-an atubangan sa tinuod nga mga eksperto sa Formosa ug DOST ang tanan niyang pangangkon.
***
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com.