Unsa may imong gusto? Makahuman og kurso o mag-aktibista?” sagol hunghong ug singka ang pangutana ni Richard ngadto sa iyang ig-agaw nga si Nino. First year pa sila sa kursong HRM sa University of San Eleazar ning dakbayan.
Hapit sila magsiningkahay rong sayong kahaponon. Apan kay nia man sila sulod sa library, kunohay nag-research sa ilang assignments, naghonghonganay nalang sila.
Miyembro na si Nino sa aktibistang grupo nga ginganlan og Movement for Concerned Students. Sila ang nagpasiugda og mga demonstration sa school campus ug sa mga karsada, nga nagprotesta sa mahal nga tuition fee, abusadong mga magtutudlo, patakaran sa uniporme ug uban pang lagda sa eskuylahan nga dili nila mauyonan.
Nahatutok si Nino sa iyang ig-agaw nga naglingkod atbang niya sa lamesa nga taas sulod sa library. Scholar si Nino kay valedictorian siya paggradwar sa hayskul. Samtang si Richard igo rang nakapasar. Malipay na gani siyang makakuha siya’g 78 nga average. Parehong mga kabos ilang mga ginikanan nga naningkamot sa paggasto sa ilang pagtungha sa siyudad. Sa ilang lungsod sa Baktibi habagatang Sugbo, mag-uuma ug mananagat ang amahan ni Richard nga si Noy Doning. Samtang ang amahan ni Nino nga si Noy Edwin, manananggot ug panday.
“Ang imong gusto di lang gyud diay ta magpakabana sa kahimtang sa mga estudyante?” ni Nino.
“Ah tubagon man nimo’g pangutana akong pangutana. Akong buot ipasabot, nga hamobo ra atong panahon sa eskuylahan. Dili sa tibuok natong kinabuhi nia ta sa eskuylahan. Agwantahon lang nato kun unsay di nato mauyonan. Kay tipik man na sa atong sakripisyo sa pagtoon” ni Richard.
“Dili lang gyud diay ka moreklamo anang daut ug guba nga kahimanan nato sa classroom, alimuot nga classroom, mga gubang armchair, unya hapit kada semester nga paumento sa tuition fee. Unya pasul-obon pa ta’g uniporme” ni Nino.
“Tipik lang gyud na sa disiplina natong mga estudyante. Kay sa panultion pa, kinsay gustong masantos, mag-antos” ni Richard.
“Dili gyud diay ka mokuyog sa among grupo sa mga aktibista” ni Nino nga masuk-anon.
“Pasensiya ka na, gaw. Di ko gustong magpakahero. Kay namirinda gani si Tatay og kabaw ug umahan aron lang dunay ikagasto sa akong pagtuon. Ikaw kay scholar ka man, way bayranan sa tuition. Busa padayon lang sa imong gustong buhaton” ni Richard.
Hilom nga nitindog si Nino. Nibiya sa ig-agaw. Sukad adto, wa na sila magkuyog.
Dangtag upat ka tuig, nanambong ang ginikanan ni Richard sa Commencement Exercises sa unibersidad nga nahisgutan. Dili honor student si Richard. Dili gani dako og average. Apan igo lang nakainom og tubig. Pasado siya. Pagtawag sa iyang ngan, nisaka siya sa bantawan aron pagdawat sa iyang diploma. Nitulo ang luha sa kalipay gikan sa mga mata nilang Noy Doning ug Nang Delia. Nagdungan sila’g kuot sa ilang panyo. Ug namahid.
Samtang sa gawas sa quadrangle ug sa gawas gyud sa school campus sa maong unibersidad, tua si Nino mga kaubang aktibista. Nagsigi og tagawtaw pinaagi sa loud speaker sa tanang gikasaway niya sa palakaw sa tunghaan. Gi-expelled na siya. Ug wa na kapadayon sa pagtungha. Full time na siya nga usa ka aktibista. Ang ilang grupo kanunay lang giatbangan og anti-riot squad sa kapolisan. Ang mga kapolisan way armas nga mobuto. Apan may dagkong taming ug mga batuta.
“Tay! Nay! Nia na gyud ang gipangandoy ninyong diploma nga makab-ot nako” ni Nino. Daw pari siya nga nagsotana og itom tungod sa iyang tuga nga dako ug taas sa iyang sukod. Nigakos si Noy Doning ni Richard. Hugot ug dugay. Pagkahuman sa amahan, si Nang Delia na sab nga nigakos sa anak.
“Tana, Dong Richard. Mangaon una ta sa tabi-tabi sa gawas” ni Noy Doning paghuman sa seremonyas sa graduation. Kilumkilom na.
Paggawas nila, naagian nila si Nino nga giarestar sa mga polis. Kay gipul-an sa iyang pagtawgaw nga way naminaw, gibato og mga botelya ang mga polis. Nagkatinan-away sila si Richard dihang gikarga na si Nino sa patrol car sa polis. Niduko si Nino. Naluoy unta si Richard sa ig-agaw. Apan wa siya’y mahimo. (Katapusan)