Gikan sa labong nga sidasidahan, kalit lang nga miulpot ang buntog ug mihagurob kini sa paglupad. Mitugpa ang buntog sa unahan nga kalibonan. Miduko si Ram ug maoy nabantang sa iyang panan-aw ang usa ka buok itlog sa buntog ilawom sa kasagbutan. Nakapanglingo siya. Diriyot niya matumbi ang itlog sa buntog.
Nagsalag sa paglublob ang buntog ilawom sa labong nga sagbot sidasida. Napahunong si Ram sa way hunong niyang pagpanglampas sa kasagbutan sa nalibon na niyang luna sa banika. Nataligam-an na ni Ram ang pagguna sa labong sagbot sa iyang uma. Naglampiay na ang kasagbutan. Siot na gayud ang banika. Gibiyaan man god ni Ram ang pagtikad sa banika dihang nakahukom siya sa pagpanarbaho sa asyenda’s tubo.
“Hahay, Ram! Maayo gani kay wa ta tugahi’g anak sa atong panagtiayon! Pastilan, kanus-a pa kaha kita mahaw-as sa kakabos nga hilabihan mang baratoha sa suweldo mo sa asyenda...!” daw nawad-an na sa paglaom ang pinanggang asawa ni Ram nga si Mariposa.
Ang tinuod lang, nawad-an og tumang kadasig si Ram sa pagtikad sa luna sa banika tungod kay umal ug ganod na kini.
Gipigis gayud sa kakabos ang kahimtang nila ni Mariposa sa ilang baryo. Sawot ug daot naman god kaayo ang tinuboan sa mais. Kini ang hinungdan nga gitalikdan niya ang pagtikad sa banika.
“Antos lang gyud ta, Mariposa! Sagdi lang, hinloan ko’g balik ang nalibon tang uma. Tamnan nako’g mga lagutmon aron makabangkelya sa atong kalisod...!”
“Ang mga dagkong punoan sa kahoy sa bakilid, pwede tingali nga atong ibaligya ug ipapuril, Ram....?”
“Dili angay, Mariposa! Kay mosamot sa pagkaganod ang atong yuta sa banika, kun wala nay mga punoan sa dagkong kahoy nga mopugong niini...!”
Gituman ni Ram ang iyang plano. Gilampasan niya sa mga sagbot ang gitalikdang luna sa banika sa adlaw nga wa siya’y trabaho sa asyenda. Maoy misantop sa iyang hunahuna ang pagtanom og kamoteng kahoy ug kamoteng bagon. Nakahukom usab silang magtiayon nga dugangan og pananom og mga kahoy ang bakilid nga bahin sa banika aron mosamot kadaghan ang dagkong punoan sa kakahuyan sa umaabot nga mga adlaw.
Gipunit ni Ram ang itlog sa buntog, human ikasakob ang dalang guna sa sakuban nga gitakin sa iyang kilid. Gitutokan niya ang itlog. Dugay. Apan kalit siyang nahibulong. Nahasiga ang iyang mga mata. Ang itlog sa buntog kalit lang mikidlap sa iyang palad. Miamag. Naggilawgilaw. Gihakop niya. Hilabihan ka solido!
Uban sa huros sa hapunon nga huyuhoy sa banika niadtong orasa, mitingkag ang dunggan ni Ram, dihang nadungog niya ang lawom apan tagming nga tingog nga nagkanayon:
“Pyur nga bulawan kanang maong itlog sa buntog, Ram! Gasa kaninyong magtiayon aron mahaw-as kamo sa kakabos! Dakong kantidad ang halinon sa maong itlog nga bulawan! Basta ampingi ug amumaha lang gayud ninyo ang nanagtuybo nga dagkong kakahuyan sa inyong banika nga maoy among pinuy-anan!”
Hugot nga gihakgom ni Ram ang lingin nga bulawan sa iyang palad. Nakapahiyom siya nga nagpasiklap sa kakahuyan nga nagtuybo libot sa bakilid nga bahin sa iyang banika. Wa tuyoa, nakasinggit siya sa tumang kalipay. Nagdali siyang mipauli sa ilang balay aron ipakita kang Mariposa ang itlog sa buntog nga nahimong bulawan, nga segurado na nga makatabang sa ilang kakabos. (Kataposan)