Unsaon pagbahin sa mga anak ang kabilin nga yuta sa amahan

Dear Atty. Divine;

Ang akong papa nakadawat og bahin nga yuta gikan sa ilang mama (lola nako). Ang maong yuta gibahin usab nilang managsuon. Pila ka tuig ang nakalabay nahimo kining timberland, matud pa sa akong mga maguwang kay patay na man ang akong papa mga hapit na napulo ka tuig ang nakalabay. Sa pagkakaron dili titulo ang amo gikuptan kun dili usa lang ka Tax Declarasyon. By the way, ang ako diay’ng papa kaduha naminyo kay namatay man ang iyang unang asawa. Ang iyang mga anak sa una niyang asawa kay lima (5) kabuok unya namatay na ang usa nga ulitawo pa, so upat na lang sila. Kami sad nga anak sa ikaduhang asawa, upat (4) sad mi ug ako ang kamanghuran. Ang akong mama buhi pa sa kaluoy sa Dios. Ang akong pangutana Atty. mao kini: Kung amo nang bahinon kining bahin sa akong papa nga yuta, pareho ba mi og share? Ang akong mama naa ba sad siya’y iyahang bahin gawas sa amo? Nahibawo ko Atty. nga dili na kabutangan og muhon ang amo mga share kay timberland kini. Ang ako lang concern kun pareho ba mi og share? Mao ra na akong pangutana Atty. ug daghang salamat. —Eddie

Dear Eddie,

Wa nimo mahisguti sa imong suwat kun kasal ba ang imong amahan sa una niyang asawa ug kun kasado ba sab siya sa ikaduha niyang asawa nga mao ang imong inahan. Importante kini nga atong mahibaw-an aron atong mahibaw-an kun unsay status sa iyang mga anak sa unang asawa ug sa iyang mga anak sa ikaduhang asawa. Kun pananglitan kasal ang imong papa sa iyang unang asawa, ang iyang mga anak sa unang asawa pulos kini legitimate. Kun kasal sab ang imong papa sa imong inahan nga maoy iyang ikaduhang asawa then kamong mga anak legitimate children sab niya. Kanang property nga na-inherit sa imong papa gikan sa imong lola makonsider kana nga exclusive property sa imong amahan ug dili kana conjugal property so way labot niini ang imong inahan. Karon nga patay na ang imong amahan ug gusto ninyong bahinon ang maong property, ang inyong share magdepende sa inyong status. Kun pulos mo legitimate nga anak sa imong amahan lakip na ang mga anak sa iyang unang asawa kay kasal gyud sila then inyong bahinon ang maong kabilin nga yuta in equal share or patas nga pagkabahin. Apan kun ang iyang mga anak sa unang asawa or kamong mga anak sa iyang ikaduhang asawa illegitimate, buot ipasabot nga dili sila kasal sa iyang asawa then ang madawat nga bahin sa illegitimate nga anak katunga lang sa share sa legitimate nga anak (Article 176, Family Code). Buot ipasabot nga kun ang legitimate nga anak makadawat og bahin nga 200 square meters sa maong luna, ang illegitimate nga anak makabahin lang og 100 square meters kon katunga sa bahin nga gidawat sa legitimate nga anak. Kanang maong property kay timberland man hayan maglisud gyud mo sa pagdispose o pagbaligya niana gawas lang kun mausab ang classification sa maong yuta. Mas maayo nga inyong suwayan sa pagsusi ngadto sa DENR kun unsa gyu’y status o classification sa maong yuta kay basin kun duna pay kahigayunan nga mausab ang classification niini. Hinaut nga akong natubag ang maong pangutana. Thanks and God Bless. —Atty. Divine  

ARANGKADA  Leo Lastimosa

Pagbaraw sa China

Dakong bentaha sa China batok sa Estados Unidos, gawas sa malambuon nilang ekonomiya, mao ang way lipud-lupod nilang pagpakita sa ilang dakong braso dinhi sa Asya ug Pasipiko. Wa silay kukaikog nga nanghasi sa Pilipinas, Japan, Taiwan ug ubang kanasuran ug nagpapating pag-isnab sa mga kasong gipasaka batok nila sa kalibotanong hukmanan.

Sa pikas nga bahin, kinahanglang barugan sa Estados Unidos ang iyang pa-pogi. Nga di sila manghudlat sa ubang kanasuran ug nga di sila manginlabot sa mga panagsungi sa mga utlanan. Gawas pa, gikinahanglan nila ang patigayon sa China ug dakong bahin sa ilang ekonomiya nagsandig sa baratong mga mamumuo ug paspas nga mga pabrika sa China.

* * *

Mao ni hinungdan nga hasta kapila sublia pagpasalig ni US President Barack Obama nga di nila talikdan ang Pilipinas ug ubang alyadong mga nasud dinhi sa rehiyon. Hinunoa, tabangan sa Estados Unidos pagpalig-on ang ilang seguridad gikan sa bisan unsang pagpanghasi sa ubang kanasuran.

Apan di gyod siyang kapasalig pagpanalipod sa Pilipinas gikan sa posibleng pangatake sa China. Gipasidunggan niya ang karaan ug malambuong panaghigalaay tali sa Pilipinas ug Estados Unidos, nga gipalig-on sa Mutual Defense Treaty ug ubang mas bag-ong kauyonan, sama sa Visiting Forces Agreement (VFA) ug Enhanced Defense Cooperation Agreement (EDCA), apan di siyang kasaad pagsagang kun bombardiyohan sa China ang Spratlys ug ubang giilogan nga mga teritoryo.

* * *

Laing gapos sa Estados Unidos mao ang katalawan sa iyang alyadong mga nasud dinhi sa Asya ug Pasipiko. Nga di ganahan nga hingpit nga magdumot ang China nila. Kay samtang makadupa pa nila karon ang nagbinugtong nga superpower sa kalibotan, nahibawo sab sila nga sumusubang ang China ug sumasawop nang Amerika.

Maong apiki ang postura ni Obama. Kinahanglang mangisog siya pagbadlong sa bisan unsang ambisyong militar sa China dinhi sa rehiyon, apan kinahanglan sang taguon ang labing hait nga bangkil sa puwersang Amerikanhon aron di kapasanginlang nanghudlat sa ilang mga karibal.

* * *

Wa hinuoy nagduda sa determinasyon sa Estados Unidos pagpanalipod sa iyang mga interes sa Asya ug Pasipiko. Batok sa China ug ni bisan kinsang manglawgaw. Maong mapuslanon kaayong Pilipinas aron dunggoan sa iyang mga barkong iggugubat ug tugpahan sa iyang mga ayroplanong iggugubat. Nga gitugotan na sa EDCA.

Apan may laing komplikasyon. Kun hingpit nga moulbo ang panag-away sa Estados Unidos ug Russia tungod sa Ukraine, di makabuylo si Obama pagpangaway sa China. Di mahimong dunganon pagsungay ang duha sa labing gamhanan niyang mga karibal. Mas epektibong makabaraw sa Russia kun iyang alyado, o labing menos di niya kaaway, ang China. Samang mas isog nga makabadlong sa China kun iyang alyado, o labing menos di niya kaaway, ang Russia. 

[email protected]