Kun nakabantay ka nga mas lubog kay sa naandan ang imong nataran, ang kadalanan ug ang layo nga kabukiran, niabot na sa imong palibot ang aso ug abo gikan sa lapad nga sunog sa kalasangan sa atong silingan nga nasud.
Kun mas subsob ang imong atsi, sip-on, pagping-ot sa ilong, pagkatol ug pagluha sa mata, pagkarat ug pagsakit sa tutonlan, pag-ubo, paglabad sa ulo, pagpanlipong ug pagsakit sa dughan, mas lisod ang pagginhawa ug mas hasol ang pagkatug nahiagoman na nimo ang daotang epekto sa hinungaw sa sunog sa Indonesia.
* * *
Kapin sa 1,600 ka kilometro ang gilay-on sa Sugbo gikan sa nagdilaab nga kalasangan sa Sumatra ug Borneo, nga kabahin sa 73,000 ka alarma sa sunog sa unom ka lalawigan sa Indonesia sukad sa unang semana sa Septiyembre.
Niabot ang haze sa Sugbo ug Kabisay-an ug Mindanao tungod sa kusog nga huros sa habagat sukad pa sa niaging semana.
Nakapait mao nga di pa mahuman ang atong pagsingo sa hugawng aso ug abo kay nipasidaan ang Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) nga magpadayong habagat sa tibuok semana.
* * *
Mga sugyot sa mga eksperto batok sa haze:
• Likaying kalihokan sa gawas, mga bata, mabdos, hamtong ug masakiton angayng magpabilin sud sa bay;
• Tak-oping mga bintana ug pultahan nga masudlan sa haze ug gamit og air purifier;
• Tultol og tomar sa tambal kon may sakit sa kasingkasing ug pagginhawa;
• Inom og daghang tubig ug kaon og prutas ug utanon pagtangtang sa hugaw nga nakasud sa panit ug baga;
• Likayi unang kape ug bino kay makaiban sa tubig sa lawas.
* * *
Niprotesta na ang Malaysia ug Singapore nga labing nasugamak sa haze.
Apan ang Indonesia, nga nipasidaan nga ang sunog mahimong molungtad hangtod pa sa Oktubre, nisumbalik nga ang nagpasiugda sa sunog aron mahawan dayon ang ilang plantasyon mao ra sang mga kompaniya nga nagbase sa Malaysia ug Singapore.
Naumol na untang ASEAN Haze Treaty niadtong 2002 ug napirmahan sa 10 ka sakop nga nasud niadtong 2014.
Apan ang Indonesia, gawas nga maoy kataposang nipirma, gipasanginlang wa magpakabana. Maong wa kabadlong sa pag-ulbo sa forest fires sa 2004, 2010, 2013, 2014, 2015 ug 2019.
* * *