Wa’y nausab

Normal ang dagan sa kinabuhi sa mga Sugbuanon samtang nagpadayon ang pagpangita sa kapin 80 pa ka pasahero sa nalunod nga St. Thomas Aquinas sa 2Go shipping human ni magkabangga og ang cargo vessel.   Daghan ang nakugang apan daghan ang daw wa’ na maapektuhi sa laing trahedya nga niigo sa kadagatan.  Gikubalan na ang katawhan sa mga trahedya sa kadagatan nga bisan  pa kung gatusan ka kinabuhi ang naangin sa insidente, daw normal nalang ang tanan sa uban?  O basin gisumhan na ang mga tawo sa susamang problema sa transportasyon sa kadagatan nga ang paghisgot sa maong mga butang, daw usa nalang ka yanong hisgutanan?

Lab-as pa sa akong panumduman ang mga panghitabo sa M/V Princess of the Stars nga nalunod sa kadagatan sa Romblon.  Mokabat sa 800 ka kinabuhi ang gikaon sa maong trahedya ug sa usa lang kapamilok, libuan ka pamilya ang nagbangutan sa pagkahanaw sa ilang mga mahal sa kinabuhi.  Daghan ang nibasol sa tag-iya sa barko.  Ang uban nipasangil sa kapitan.  Ang uban gipahid ang salaud sa dautang panahon.  Samtang ang uban, gibuhos ang tanang pagbasol sa sistema sa gobyerno sa paghatag og pahibawo sa lakat sa panahon.  Human sa tulo ka tuig, nia na ‘sab og giatubang sa Sugbo ang lain na ‘sab nga trahedya sa kadagatan nga karon nikuha og laing daghang kinabuhi.  Asa pa nasayop ang gobyerno ug nganong di’ makalikay sa ingong ini ka makalilisang nga trahedya.

Ang sagad natong madunggan—wa’ ni gituyo ang tanan.  Apan atong klarohon nga mahimo ra gyud kaayong kalikayan ang lapad nga kadaot sa trahedya kun ugaling motuo ‘tang sa panultihon nga di’ kalikayan ang disgrasya.  Apan unsang pagka-unsa nga sa kalapad sa kadagatan, mahimong magbangga ang duha ka dagkong barko?  Unsay nahitabo sa mga nag-unang lagda sa ‘trapiko’ sa kadagatan tali sa duha ka barko ug kung nganong wa’ makalikay ang usa nila?   Unsang pagkahitabo nga nisangpot sa punto nga laing mga kinabuhi na ‘sab ang nakalas ug libuan na ‘sab ka pamilya ang nagbangutan.

Di’ maayong ipasangil lang ning tanan sa panultihon nga ‘pagbuot ning tanan sa panahon’.  Labaw nga di’ makiangayon kung motuo lang ang mga ahensya sa gobyerno sa pahayag sa duha ka kapitan nga ilang gihimo ang tanan apan dimalas lang gyud ug nagkabangga.  Labaw nga di’ maayong dawaton na lang ang yanong rason nga sayop sa pikas ug nganong nalunod ang usa ka barko o moingon na lang nga sayop sa nalunod nga barko tungod kay nilabang ni sa iyang rota.  Bisan unsang rason pa ang mogawas unya sa baba sa mga hingtungdan  ug bisan unsang dokumento pa ang iladlad sa duha ka kompaniya sa barko, wa’y makausab sa kamatuoran nga daghang kinabuhi ang nakalas, naangin ug nagbangutan tungod sa kadanghag sa mga tripulante sa maong barko.

Sakto ang reaksyon sa mga tawo nga igo lang naluoy ug nahimong emosyonal samtang nagtan-aw sa telebisyon sa pait nga sugilanon sa mga tawo nga nakalingkawas sa kamatayon o sa mga pamilya nga nagpaabot pang buhi ang ilang mga pamilya.  Labaw nga saktong reaksyon sa mga tawo dihang molingiw nalang og dali ug magpadayon sa trabahuon inay motutok sa tanang detalye ug mga report kabahin sa maong insidente.  Igo na alang nila nga mosimpatiya og kadiyot tungod kay sa makadaghang higayon gipakyas sa gobyerno, sa mga shipping company ug sa tanang tawo nga adunay direktang koneksyon sa maong sunod-sunod nga disgrasya sa kadagatan ang katawhan.

Daghang pamilya ang nagpaabot og paglaom nga dakong buhi ang ilang mga na-missing nga kabanay.  Apan hangtud kanus-a sila manghupot sa paglaom nga matag adlaw, di’ man buhi ang nakuha sa mga rescuer gikan sa kailadman sa kadagatan apan ang lawas sa mga pasaherong nag-anam na og kadugta.  Mao ‘sab ni ang nahitabo sa sistema sa atong transportasyon sa kadagatan.  Inay maleksyon human sa matag trahedya ug inay mobangon sa matag makalilisang nga insidente, wa’y dag-anan tungod kay mas gipili nilang mausab na ‘sab ang laing trahedya ug laing hugna na ‘sab sa mga pamilya ang magbangutan.

* * *

Email: [email protected]. or [email protected].