Black box sa barko. Mao ni gisugyot nga ipamutang sa mga barko sa Pilipinas ug ubang kanasuran aron kamenosan kun di man hingpit nga kalikayan ang mga aksidente sa kadagatan. Kun nataod pa lang unta ni sa MV St. Thomas Aquinas 1 ug sa Sulpicio Express 7 kalikayan unta ang panagbangga nga nisangpot sa kamatayon ug pagkaangol ug pagkahasol sa gatosan ka pasahero ug tripulante.
Gitawag ang kahimanan og automatic identification system (AIS). Kun may AIS pa lang unta ang duha ka barko maghibaw-anay unta ang ilang mga kapitan ug mga tripulante ang ilang gikusgon, direksiyon ug posibleng panag-abot sa apiki kaayo nga likoan sa Lauis Ledge.
* * *
Gigamit ang AIS alang sa makanunayon nga pagsunod sa mga barko, pagtultol sa ilang nahimutangan ug pagbinayloay og kasayuran sa ilang paglawig. Mapuslanon kaayo kun taoran og GPS (global positioning system). Ang satellites makadawat og signal gikan sa AIS alang sa paglawig sa mas lapad ug lagyo nga mga destinasyon.
Apil sa kasayuran nga mahatag sa AIS mao ang ngan, nahimutangan, direksiyon ug gikusgon sa mga barko nga mapasundayag sa screens sa computers. Ang AIS makatabang sa mga tripulante ug makagiya sa mga buhatan sa gobyerno pagpahapsay sa trapiko sa kadagatan.
* * *
Hagbay rang gimando sa International Maritime Organization (IMO) ang pagtaod og AIS sa mga barko, labi na sa mga sakyanang pamasahero, nga molatas sa kadagatan sa nagkalainlaing kanasuran. Ang Maritime Industry Authority (Marina) ug Philippine Coast Guard (PCG) nidason sa kamandoan niadtong 2004.
Apan ang AIS gipataod lang sa Marina ug PCG sa international vessels. Ambot nganong hangtod karon wa pugsa ang lokal nga mga kompaniya sa barko pagtaod sa kahimanan atubangan sa di malalis nga kamatuoran nga kinabag-an sa mga pasahero sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud naglawig sa dagat ug sa padayon nga pag-usbaw sa mga aksidente, sama sa nahitabo niadtong Biyernes sa gabii, nga kalikayan gyud unta kay wa man magdaot ang panahon.
* * *
Kun may AIS pa unta di na maglisod ang PCG pagtino kinsa sa MV St. Thomas Aquinas ug Sulpicio Express 7 ang wa mosubay sa gitakda nilang agianan sa Lauis Ledge. Kasagaran sa nangaging mga bangga sa Lauis naggumikan kay ang mga barko pulos nagdali ug nagdumili pagsubay sa tukma nilang ruta.
Way laing mahimo ang mga sakop sa tukurong special board of marine inquiry gawas sa pagbasa sa magkasungi nga marine protests (mga taho nga mag-detalye unsay nahitabo) nga isumiter sa mga kapitan ug sa gikahadlokan nga magkasungi sab nga mga testimoniya sa mga tripulante ug mga pasahero. May sukaranang kahadlok nga sama sa nangaging mga aksidente sa kadagatan Ginoo na say basulon ug nga di ni maoy kataposang katalagman sa Lauis.
* * *
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com