Sa wa pa makaabot sa Pilipinas ang mga gaway sa langyaw’ng sindikato paghabwa sa kuwarta sa ilang makopya nga ATM accounts, daghan na uyamot ang nabiktima sa nag-una ug mas tinamban nga mga paagi sa pagpangawat. Tagsa-tagsaon nato pagdetalye ang nasakpan nang mga modus. Iyawat na lang nga mas daghang makabantay ug mas daghan ang makalikay.
Isunod sab nato pagtuki ang mga sugyot nga panagang aron nga di kita ang sunod nga mabiktima sa mga sindikato, lokal man o langyaw, nga nag-aliwaros pagtilok sa pundo sa atong ATMs. Kun nakasinati ka sa uban pang modus ug sulbad nga wa mahisguti sa ubos, palihug suginli ko aron nga madugangan ang atong kasayuran.
* * *
Papilit. May mga kawatan nga mobutang og papilit, sama sa glue, sa butanganan sa card o sa gawasanan sa kuwarta. Ang uban manglili unsay tuslukon nga PIN sa biktimang way kasayuran nga nipilit nang card. May magpaka aron ingnong motabang pagkuha sa card pinaagi sa pagpabalik-balik og tuslok sa PIN. Ang pipila maghuwat nga ang biktima molakaw una mobanos paggamit sa card pinaagi sa memoryado nang PIN.
Skimmer. Gamay’ng himan nga lisod mabantayan nga mobasa sa kasayuran sa card, apil nang account number, balanse ug PIN. May skimmers nga makatigom og kasayuran sa 200 ka cards sa di pa kinahanglang tangtangon.
Sayon rang ipahimutang ang gagmay’ng wireless video camera sa brochure holder ug ubang bahin sa ATM. Mas sayon ang pagbutang og peke sa PIN pads ibabaw sa orihinal nga PIN pad. Mas dako ang gasto sa pagtukod og peke nga ATM machine nga di mohatag og kuwarta apan mangolekta sa tanang kasayuran sa cards.
* * *
Niang mga sugyot nga panagang sa mga pangilad sa ATM:
“Pagsuki og ATM machine, suhitoa ug bantayi ang bisan unsang kadudahan nga kausaban sa makina, mas maayong gamiton ang ATMs sud sa mga bangko kay mas lisod nga maniobrahon sa mga kawatan;
“Ayaw pangayo og tabang sa mga tawong naglibot kun wa kang kaila nila, sa pipila ka kaso kakonsabo ang mga guwardiya sa bangko; ug
“Isumbong dayon ang cards nga kan-on sa ATM pinaagi sa pagpanawag sa bangko ginamit ang cell phone sa way pagbiya sa ATM.
* * *
May mga lakang nang gihimo ang mga bangko aron pagpanalipod sa mga kustomer: Apil nang pagpalig-on sa butanganan sa card aron nga di na mamaniobra; ug pagbutang og tabon sa PIN pad aron nga di malilian sa mga tawo o kamera sa luyo.
Di pa hinuon ni paigo. Angay’ng maghugpong ang mga bangko ug ang Bangko Sentral ng Pilipinas pagsikop sa mga kawatan ug pagbungkag sa mga sindikato. Sa di pa mawad-an og pagsalig ang publiko sa kaligdong sa banking system.
* * *
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com