Damgo ra diay

Dear Tita Salie,

Maayong adlaw. Tagoa lang ko sa pangalan nga Trish, 27 years of age. Dako kaayo ko og problema sa akong mga iyaan ug sa akong pamilya kay nagkagubot gyod ming tanan.

Kanunay lang hilabtan o awayon sa akong mga iyaan ang akong mama. Unya aduna koy pag-umangkon nga babaye ug iyang gipasanginlan ang akong amahan nga gihilabtan kuno siya. Perti gyong gubota, Tita, unya gipatawag dayon sa akong magulang ang tanan nakong mga  igsuon, ang akong mama ug ang akong pag-umangkon nga namasangil kang papa. Apan dihang giimbistigar na namo niingon man ang akong  pag-umangkon nga damgo ra kuno niya. Pero ang estorya wala na mapugngi ug niabot na didto sa among mga silingan ug sa akong mga iyaan.

Nisamot pagdako ang gubot ug away ni mama ug sa akong mga iyaan. Nasuko na usab ang igsuon sa akong papa nga tua sa gawas kay gisultihan man sa akong mga iyaan mahitungod sa isyu nga usa lamang ka damgo. Ug ang akong mama iya man gyod nga tabangan ang akong papa mao nga si mama ug ang akong mga iyaan ang kanunay mag-away.

Unsa may akong buhaton aron mohunong na kining akong mga iyaan, Tita? Palihog pasabta ko. Thank you. -- Trish

* * *

Dearest Trish,

Aduna gyo’y mga managsuon nga wala’y maayong relasyon. Kasagaran niini ang kasina, competition o magsige og palabwanay ug pasuyaay. Apan kun ato gyod nga tan-awon ang hinungdan o lintunganay sa tanan. Kasagaran tungod gyod sa mga ginikanan kay ilang gianad ang ilang mga anak nga i-compare sa usag-usa. Kanunay natong madungog sa atong mga ginikanan nga moingon “maayo pa si kuya kay buotan, maayo pa si ate kay kugihan” maayo pa si bunso kay daginutan.

Busa kun ingon niini ang pagpadako sa mga bata syempre, ang usa’g-usa maningkamot gyod nga molabaw sa ilang igsoon aron sila’y daygon ni mama o ni papa. Ingon gyod niana  ang kasagarang resulta sa bata nga nagdako o nagtubo nga kulang sa pagdayeg o appreciation ug kanunay bati kun itandi sa uban.

Instead nga magtinabangay sila sa ilang buluhaton, mag-iyahay na nuon aron mao nay ilang gitan-aw ang daygon sa ilang ginikanan. Mas maayo gyod unta nga ma-develop na daan ang closeness sa mga anak sa dihang mga bata pa sila.

Kun buhi pa ang inyong lola, mas maayo seguro kun magpatabang ka niya sa pagpatapok sa iyang mga anak aron hisgutan ug sulbaron ang ilang problema nga managsuon. Ug ingna ang imong papa nga siya gyod ang angay mangusog nga masulbad ang tanan kay ang inyo mang pamilya ang mas naapektohan. -- Tita Salie