CEBU, Philippines - Sulod sa 16 ka tuig ang pamilyang Estrada nagpuyo diha sulod sa Carreta Cemetery uban sa uban pang pamilya nga walay kaugalingong balay apan nanginabuhi dinhi sa siyudad ilabi na sud sa maong sam-ang kauban sa mga patay.
Si Annalyn Estrada, 34, lumad nga taga Mindanao, adunay upat nga anak nga babaye, samtang ang iyang bana usa ka lapida maker nga maoy gibuhi kanila.
Saysay ni Estrada nga nagsugod sila og puyo sa sam-ang niadtong bag-o pa lang sila nagminyo sa iyang bana. Ang uyoan sa iyang bana caretaker sa usa sa mga mausoleum sa maong sam-ang.
Sa una, nagduha-duha siya sa pagpuyo sa lugar nga alang lamang gyud unta sa mga wala nay kinabuhi, apan tungod sa kawad-on ug walay kapaingnan sa kadugayan naanad ra siya uban sa mga patay.
Hinuon sumala pa niya, sulod sa 16 ka tuig sa ilang pagpuyo sa iyang pamilya diha sa sementeryo wala siya makabati o makadungog og mga katingalahan sama sa mga estorya-estorya nga adunay “dili ingon nato” nga naglaroy-laroy sa palibot.
Matud pa niya mas kahadlokan pa ang buhi tungod kay mga delikado pa kini samtang ang mga patay dili na manghilabot pa. Bisan pa man sa kalisod sa ilang kahimtang, gipaningkamotan nilang magtiayon nga mabuhi ilang mga anak sama sa ubang mga bata nga nagpuyo sa mas haom nga komunidad.
Ang tulo niya ka anak nagtungha karon sa Carreta Elementary School samtang ang kinamanghuran nag edad pa og pito ka buwan.
Ang tibuok niyang pamilya anha mangatulog ibabaw sa nitso, nga walay unlan nga tarung ug habol nga itabon sa bugnaw nga panahon bisan sa ting-uwan.
Ang iyang bana kaniadto usa ka jeepney driver apan wala na makahimo pag-renew sa ilang lisensya ug nibalhin sa iyang pangita pinaagi sa pagkulit og lapida.
Giangkon niya nga usahay kaduha lang sa usa ka adlaw silang mangaon tungod kay di man kanunay dako og kita ang paghimo og lapida. Tanang matang sa trabaho nga mahimong makwartahan diha sud sa sam-ang ilang gibuhat sama sa pagpamaligya og sud-an, pagpamasura ug uban pa basta sa legal nga paagi.
Swerte na lang matud pa ni Estrada nga makakaon sila og lami kun adunay adunahang ilubong tungod kay kasagaran ibilin man kanila ang salin sa mga pagkaon kay mao may tinuohan nga dili maayo ang magdala balik sa panimalay og bisan unsang gitagana sa sam-ang.
Karong nagsingabot na ang panahon sa kalag-kalag nangandam na sila og puhonan aron sila makapaninda og bisan unsang kinahanglanon sa mga moduaw sa ilang mga minahal sa kinabuhi.
Apil sa ilang pangita mao ang pagpamintal og nitso, magpa lettering sa mga lapida, manglimpyo, mamaligya og kandila, buwak ug uban pa.
Samtang ang ilang gibantayan ug karon gipuy-an nga nitso nagbayad kanila og P600 matag buwan. Itandi sa ubang mga nitso nga walay bantay, hinlo kanunay ang dapit aron bisan unsang orasa bisitahon sa mga tagtungod presentable kini. Sa mga panahon nga ingon niini, mapugos sila pagbiya sa mausoleum nga ilang gibantayan ug maglibot-libot lang sila sa sam-ang ug mamalik lamang kun makabiya na ang mga tagtungod.
Usa ang pamilyang Estrada nga nakabenepisyo sa programa sa Department of Social Welfare Development sa ilang 4Ps kon Pantawid Pamilyang Pilipino Program.
Gipaningkamotan nila nga maapil sila sa benepisyaaryo sa housing program didto sa barangay Busay ning dakbayan nga alang sa mga kabus sa siyudad nga wala pay pinuy-anan.
Bisan pa man sa ilang kahimtang gibutyag ni Annalyn nga nagpabiling malipayon ang ilang pamilya ug dako ang pagsalig nila sa Kahitas-an nga dili sila magpabiling ingon niini hangtud sa hangtud. (EIM)(BANAT NEWS)