CEBU, Philippines - Kada tribu sa Pilipinas, adunay tagsa-tagsa ka tradisyon o tinuohan kabahin sa minatay. Nagtuo ang kinabag-ang Filipino nga dunay kalag ang tawo ug mobuwag kini sa iyang yutan-ong lawas ini og kamatay. Pipila lang kini sa mga nahipos sa Banat News alang sa Kalag-Kalag Espesyal series gikan sa mga katiguwangan.
Padayong panaw sa kalag
· Ang pagpalina ug pagsabwag og abo niadtong tawo nga gikan sa haya o miduaw sa sam-ang.
· Kung ang purlon nga may minatay mohunong sa tungod sabyagan og tubig ang dapit diin kini mihunong aron dili magpabilin didto ang kalag.
· Gidili ang pagpanilhig, pagpanglaba, pagkaligo, panudlay, pagpanamin kung dunay gihaya sa balay.
· Pasuoton og bisan unsang bisti o accessories nga pula ang mga bata aron dili hangpon sa minatay.
Kung dunay tinuohan aron pagtabang sa pagpanaw sa kalag, duna say sumpa aron kutob na lang sa maong minatay ang tunglo.
Sumpa sa tunglo
· Pagbuak og plato o baso ug sangpiton ang pangalan sa minatay kun ipagawas na ang lungon niini sa dayong lubong.
· Kinahanglang mosuong nga way lingi-lingi ilawom sa lungon ang tanang miyembro sa pamilya sa minatay; duna say ipasa ang mga bata sa ibabaw sa lungon.
· Tunglo ang pag-apas sa paglubong, kadtong mauwahi, mosunod kini sa namatay.
· Gidili ang paghuwam og gamit, pagdala og pagkaon gikan sa balay nga duna pay gihaya.
· Gidili usab ang pagtabok-tabok gikan sa usa ka haya ngadto sa laing haya.
· Gidili ang pagduaw sa haya o paghatud sa lubong kung dunay nasakit sa pamilya.
· Kinahanglang putlon ang rosaryohan nga gipabalon sa minatay.
· Dili mahimong patud-an og luha ang lawas sa patay o ang samin sa iyang lungon.
· Ipabawon sa lubong ang mga ribbon, buwak ug uban pa nga may labot sa pagbangotan.
Ubang pagtuo-tuo
· Magbutang og piso sa ibabaw sa lungon aron makonsensiya ang tawong mipatay kaniya.
· Ang pag-ampo sud sa siyam ka adlaw o nobenaryo.
· Kwarenta –diyas nga gisunod sa Bibliya, ang 40 ka adlaw nga pagsakripisyo ni Hesukristo sa disyerto.
· Kinahanglang ilubong kini dayon sa dili pa mosawop ang adlaw, aron di masalaag ang iyang espiritu.
· Lutuon ang ilang minatay (mga lider, tambalan, maalamon) aron imnon ang sabaw niini.
· Dunay dili ipahikap sa dili nila kapareho og tinuohan ang lawas aron dawaton kini sa pikas kinabuhi.
· Palingkuron sa banga nga ginama sa kahoy, lapok o bato ang minatay.
· Kinahanglang makuha ang labing unang sensilyo nga limos sa lata kay swerte sa sugal
Kining maong mga pagtuo-tuo gitawag na nga “tinuohan og buktot” maoy nakapalig-on sa tradisyon, kultura, panaghiusa ug pagminahalay sa pamilyang Filipino sulod na sa gatosan ka mga katuigan.