Giunsa man pagkahibawo sa East Kingdom of Sulu, nga giingon sa sakop sa Senado nga wa mabantog sa kalidad sa panghunahuna ug kamatinud-anon sa sinultihan nga maoy nagbantay sa tanang 7,107 ka isla sa Pilipinas 500 ka tuig ang nilabay, nga nagplano silang Ferdinand Magellan sa pagsung sa isla sa Mactan?
Sa way pagsusi sa kalapad sa ilang pagpaniid, nagkinahanglan sila og igong panahon pagpaandam sa mga manggugubat nga gipangulohan ni Lapulapu nga kinahanglan pang motabok og kalaworan aron nga may ikasangka si Magellan ug mahitabo ang kadaogan sa Mactan.
* * *
Kon nakatimaho sila sa plano pagdunggo na nilang Magellan niadtong Abril 21, 1521 sa Sugbo, diin giingong gi-intriga siyang Humabon, unom ra ka adlaw ang ilang lugway ug wa nay igong panahon si Lapulapu sa pagpanukad.
Kon nakadungog sila sa mga huhungihong sa nag-ung-ong nga pag-atake sa Mactan sa pagdunggo sa mga puti sa Limasawa niadtong Marso 28, 1521, apiki ang usa ka buwan aron pag-organisar og puwersa nga sama kalig-on sa panon ni Lapulapu nga nisukol bisan sa higanteng mga kanyon ug modernong teknolohiya sa gubat sa mga Katsila.
* * *
Labing sayo tingaling kasayuran nihungaw sa pagdunggo nilang Magellan sa isla sa Homonhon sa Eastern Samar niadtong Marso 16, 1521, nga nihatag nila og wa ray duha ka buwan nga lugway sa pagladlad og panagang.
Mas makabuylo ang pangandam sa gingharian kon may nakahunghong nila sa pagbiya pa lang nilang Magellan sa Espanya sa paglibot sa kalibotan aron pagpangita og lamas sa Septiyembre 20, 1519, usa ka tuig ug pito ka buwan sa wa pang gubat sa Mactan.
* * *
Pero wa may text ug chat sa una, giunsa man pagkuha ang kasayuran? Giunsa man pagseguro nga Mactan ang puntirya nga si Magellan wa pa mang kadungog sa Sugbo ug Kabisay-an? Puwerte man ganing kuganga pagtumaw sa Homonhon human wa kakita og yuta sa tulo ka buwan ug 20 ka adlaw nga paglawig.
Ngilngig g’yud tingali ang bolang kristal sa Sultan sa Sulu kay mas una pang nahibawo sa tinuod nga destinasyon nilang Magellan. Mahimo ganing wa pa matawo si Magellan nagpaabot na si Lapulapu sa Mactan. O tingali nagpataka na sab ang laing kauwawan sa Senado.