Naigking ko sa labing unang higayon nga nakabati sa deklarasyon ni Acting Cebu Governor Agnes Magpale, sa TV commercial uban ni Gubernatorial Candidate Junjun Davide, nga: “Ang Limbong Sugpu-on.†“Sumpuon†ba ang iyang gisulti apan naping-ot lang pagkalitok?
Natubag ang akong pangutana human sa pila ka adlaw dihang nakaagi sa ilang billboard sa Tipolo, Mandaue City. Bantang kaayo ang ilang mensahe ubos sa maanyag ug ambongan nilang mga hulagway: Ang kang Magpale nga, “Ang Limbong Sugpu-on,†ug ang kang Davide nga “Ang Sayop Saktohon.†Pasayloa, apan pulos may gagmayng sayop ang ilang slogan.
***
Tinagalog ang “sugpo†sa sumpo. Ambot nganong way nakahunghong ni Magpale nga ang Binisaya nga “sugpo†dunay labing menos duha ka kahulogan: Una, ang inosenteng kalingawan sa mga bata nga pagsugpo, o pagsignit, sa langgam o piso; ug ikaduha, ang di kaayo inosente nga buhat sa mga dagko nga pagsugpo sa kinatawo sa hinigugmang babaye o lalaki kon way nagtan-aw.
Kon di sila ganahan sa mas tukma nga “sumpo,†nganong wa man gamita ang susamang mga pung nga epektibo sab batok sa limbong: Santa, badlong, baraw, pugong, o babag?
***
Saktong pagkalitok ang slogan ni Davide. Apan sayop ang spelling. Mapasaylo hinuon sila kay hangtod karon padayon pang gilalisan ang mga lagda sa grammar sa Pinulongang Sugbuanon. Nataligam-an lang tingali ang lagda paggamit sa “U-O†kon may duha o mas daghan pang “O†sa usa ka sentence. Sama sa Sugbo, dunggo, kuyog, tupong, buslot, pangabubho, pamuyboy ug pagpanggukod. Sa ato pa, “saktuhon†ang mas tukma nga spelling sa “saktohon.â€
Ambot nganong “saktohon†man sab ang ilang gipili. Nga mas tukma man unta ang mga mga pung nga tarungon, tul-iron, o tanuson. Usa sa posibleng katin-awan mao nga gusto lang silang mosakay sa bag-ong sukod sa inilang softdrink.
***
Di hinuon ni sayop nilang Davide ug Magpale. Igo lang silang nisunod sa script sa nitabang nila nga advertising agency. Kansang mga magsusuwat mahimong di lumad nga mga Sugbuanon. Posibleng uwahi na ning akong pagtawag sa ilang atensiyon. Kay nasibya nang TV ads ug napatik nang tarps ug posters.
Apan di angayng paundayonan ang ilang sipyat. Kay napamatud-an sa mga Sugbuanon sa makadaghan na uyamot nga higayon ang dakong gugma sa ilang dila. Maong buhi ug baskog ang Sugbuanon bisan pulos Tinagalog ang mga pelikula, nasudnong telebisyon ug mga komiks.
Mahimong mapasaylo pa nilang radio ad nga nag-awhag nga “Botosin!†si Senador Loren Legarda kay di man siya Sugbuanon. Silang Davide ug Magpale pulos taga Sugbo. Di angayng mangiyugpos sa kahigayonan nga mapasanginlan sila nga wa kahibawo, o ba kaha nagbudhi gyud, sa ilang kaugalingong pinulongan.
***
Email: leo_lastimosa@abs-cbn.com