EDITORYAL - Basura, vandalism ug libud-suroy

Walay siyudad dinhi sa Pilipinas nga walay problema sa basura, vandals ilabi na kining mga libud-suroy nga mangligdas diha sa aseras nga mura og ilahang sala  sa balay. Dili exempted niini ang Cebu City nga karon nagtinguhang maparehas ang siyudad sa Singapore. Si Cebu City Mayor Michael Rama sa nakalabay nga mga semana mimando nga kinahanglang mawala na kining basura, vandals ug libud-suroy sa dili pa ang Independence Day kagahapon, Hunyo 12, 2023.

Kaning tulo pulos sakit sa mata tan-awon diha sa kadalanan, apan angkunon man o dili, naa gyud kini bisan asang siyudad sa Pilipinas. Gawas nga hugaw tan-awon, makauuwaw kini para sa mga lokal nga opisyales ug sa imahe mismo sa siyudad. Apan ang hepe sa Anti-Mendicancy Board nga si Dr. Lucille Mercado miingon nga lisud matuman ang mando sa mayor nga mawala na kining maong mga problemaha.  Unsaon nga kining mga libud-suroy ang mga manakopay ra man puy bantayan. Nakahibalo sila kun unsa orasa maglibut-libot ang manakop (sagad kanang landing ug dili init), kun madakpan man ugaling, mamalik ra man gihapon sa karsada ini og human sila buhii. Husto hinuon siya nga dili imposibleng dili kini mabuhat, apan sayod ang tanan nga dako kaayo kini nga trabaho. Bisan magtinabangay pa ang mga barangay ug ang siyudad pagsulbad niini, dili kini madali-dali og buhat.

Dili lang political will sa mga lokal nga opisyal ang kinahanglanon pagsulbad niini kay kinahanglan kini og dakong pundo aron kini magmalampuson.

Sa basura ug vandalism, kinahanglan ang subsob nga kampanya pag-edukar sa publiko bahin sa hustong paghipos sa basura, kinahanglang seryuso nga pamultahon gyud kadtong masakpang maghugaw-hugaw, pangitaon gyud ang sad-an kun dunay impormasyong dunay naghugaw-hugaw ug pamultahon kini, hatagan og reward ang makasumbong kinsay naghugaw-hugaw, pun-an ang mga trak sa basura nga mangolekta ug duna gyuy magbalantay kanunay sa kadalanan. Apan sa kaso sa mga libud-suroy, naa nay Balik Probinsya nga programa ang siyudad. Kuwang lang tingali ang pagpamulta sa mga madakpan.  Kay kaniadto, papaulion ra sa probinsya o ba kaha kun asa gyud magpuyo dinhi sa siyudad ang ilang madakpan. Usa pa niini, walay pasilidad nga kabutangan kanila, unya kun duna man, unsa may ilang buhaton aron sila mapuslan sa katilingban?  Mao nga dili gyud sila motagam. Kining dapita nagkulang ang siyudad aron tahuron sa mga libud-suroy