Ang maayong pangagamhanan magsugod diha kanimo

Sa Eningles pa, ‘good government starts with you.’ Mora’g dili katuhoan ug imposibling buhaton. Kon mao kini ang atong panghunahuna, kon dili kita manginlabot sa pagpadagan sa gobiyerno, mangiyugpos lang, mag-fence-sitter lang, maglisod kita pagkab-ot o pag-achieve sa maayong pangagamhanan.

Kanang matang sa pangagamhanan nga free from corruption, free from poverty and unemployment, free from food importation, free from huge foreign debts, free from poor garbage collection, free from hoarders and smugglers, and many other “free froms.”

Alang kanatong mga senior citizens, perhaps, daghan kanato ang nakatampo pagpaugmad sa atong nasud, either sa atong capacity as private citizens, o sa kanhi natong pag-alagad sa gobiyerno.

Whatever, in one way or another, at least ang uban kanatong mga senior citizens, makaingon ug makamatuod nga ang good government magsugod sa tagsa-tagsa kanato. 

Maoy hinungdan nga adunay mga sugyot nga konsultahon o paapilon ang lungsod sa pag-umol sa mga plano sa gobiyerno ug sa pag-preparar sa nasudnon ug local budget. Ila kining gitawag kanhi nga bottom-up budgeting (Mao ba ni?).

Apan, unsaon man nga ma-involved ang citizenry in running the government? Lisud no? Makaingon kita nga kining maong mga pangandoy, to let the citizenry get involved in the affairs of government, is easier said than done. So, sila na lang.

Sa iyang sinuwat ug bunga sa pagdukidoki (research work), si Dodo Delmo, mikutlo niini: “Nearly 2,400 years ago, Plato warned that, “the punishment of wise men who refuse to take part in the affairs of government, is to live under then government of unwise men.”

This was said 2,400 years ago. Mo-apply pa ba kini karon? Ug si Edmund Burke, midugang: “The only thing necessary for evil to triumph, is for good men to do nothing.” Nahibawo na ta ini. Wa lang nato i-apply, kay naglibog man kita asa nato pangitaa ang mga good men.

Giingon usab dinhi nga: “It is a strange paradox that those best fitted to right the wrongs in the political life of every country, so often sit in the sidelines (padaplin lang), giving the opportunity to evil doers.” Apan, unsa man usab ang atong mahimo? Magpadaplin lang gyud ta.  Hinuon, kon maghisgot kita’g good government, ang tanan magsugod sa eleksiyon, tungod kay kita man lagi ang magbuot kinsay atong ibutang ug kinsay atong palingkuron diha sa pangagamhanan.

Ato na usab kining kutluon: “Most good people expect others to provide them good government. The result is that when bad politicians are elected, it is the good citizens who do not bother to vote.” Or did not vote rightly and responsibly.

Dili igo nga maayo lang kitang tawo. Kinahanglan ampingan nato pag-ayo ang balaang katungod sa pagpili ug i-discerned nato pag-ayo kinsay angayan ug kinsay takus mamunoan sa kagamhanan, both lokal ug nasyonal.

Ug nia pa: “At home, at work, in school, and in every other place, keep emphasizing this simple fact: either you run the government or the government runs in you.”

Ang atong mga gipili, anaa pa sa unang 100 ka adlaw sa ilang pagpamunoan. Dili pa kita maka-determine tukma ba ang atong pagpili kanila. Huwat ang ta.