Naproblema ang saup human gibaligya ang yuta

Dear Atty. Divine,

Ang akong amahan usa ka saup sa yuta nga among gipuy-an.

Kapin sa 60 ka tuig siyang nagtikad og kaming tulo ka mga igsuon naa sad nagpuyo sa maong yuta. Ang among amahan gihatagan na og Certificate of Land Title kon CLT gikan sa DAR og sa pagkamatay sa among amahan ang akong maguwang maoy mipuli kaniya isip tenant. Ang tag-iya sa yuta patay na sad ug ang usa sa mga anak sa tag-iya mibawi sa maong property  kay na cancel na daw ang among CLT sa CARP kay ang ma cover daw 3 hectares pataas lang apan ang yuta nga among gi-ugba 1.7 hectares lang. Among giadto ang DAR mao sab kini ang ilang gisulti.

Gibaligya sa anak ang maong luna apil ang among gipuy-an ug mi offer sila og kwarta aron mi mopahawa.  Wa mi modawat sa kwarta ug mihangyo mi nga yuta lang ang ihatag busa gisukdan mi og 200 square meters para sa among kapuy-an. Nabaligya gyud ang yuta ug ang asawa sa foreigner ang nakapalit niini ug duna daw kini adopted child. Nagsige mi og pangayo sa papeles sa among 200 square meters apan wa gyud ni mahatag hangtud nga namatay nalang ang nakapalit niini. Karon ang caretaker sa property mi padlock na sa gate ug di na mi makaagi sa among road right of way nga naandan. Ang akong pangutana, makonsider pa ba nga tenant ang akong amahan ug igsuon kay wa man gyud mahatag  namo ang dokumento sa 200 square meters nga gihatag nila? Ang among gikuptan karon photo copy sa Certificate of Land Title og original copy sa OR sa among gibayad sa Landbank, tinuod ba nga di makadepensa namo ang DAR  kay 2012 pa kuno gisukod ang 200 square meters? Kinsa may tag-iya karon sa property human namatay ang buyer? Sakto ba ang gibuhat sa caretaker? Unsay angayan namo nga buhaton? Daghang salamat.

Carlito

* * *

Dear Carlito,

Ang saup aduna kini security of tenure ug dili kini basta basta mapapahawa bisan pa kun gibaligya ang property nga gitikad magpabilin kining saup. Sa inyo nga kaso gihatagan na kamo og CLT sa DAR ug gani nakadata na mo sa Landbank apan mi claim ang anak nga gi-cancel ang inyong CLT. Kinahanglan nga inyong sutaon sa DAR kun tinuod ba nga gi-cancel ang CLT sa inyong amahan ug unsay basis sa pag-cancel considering nga nakasugod na mo pagbayad. Samtang kalabot sa 200 square meters nga gi offer ninyo, adto ka dapat mangayo og dokumento sa land owner kadtong anak nga nagbaligya kay siya man ang dunay obligasyon ninyo. Kun namatay na ang  buyer, ang iyang mga heirs mao nay tag-iya sa property, iyang bana ug adopted nga anak. Mas maayo nga inyong ireklamo sa barangay ang gihimo sa caretaker pagsira sa inyong agianan. Mamahimo sab nga modangop mo sa DAR sa inyong province aron magpatabang sa inyong problema. Thanks and God bless