Kumusta, Federalismo?

Medyo namingaw na man ang discussion mahitungod sa federalismo.  Katapusan natong pagkadungog niini  sa miagi pang Septiymbre o Oktubre diin gimugna ni Presidente Duterte ang Consultative Committee, diin among others, misugyot nga tukoron ang 18 k regional/federal states.

Ang matang region adunay regional governor with cabinets, regional agencies (counterpart ni sa mga national agencies), regional  legislative assembly, ug  regional supreme, uban mga regional offices.

Kining tanan, dugang kini sa existing nga mga national institutions ug sa local government units.  Daghana na unya  mga opisina  no? Matud pa, makadungag kini sa kuskos balungos ... mga bureaucratic red tape.

Gisupak kini sa mga economic managers gumikan sa kadaku sa magasto pagpatindog sa federalismo. Giingon nga magkinahanglan kinig P156 ngadto sa P253 bilyones pagtukod sa mga additional buildings, mga buhatan, ug sweldo sa mga bag-ong opisyales ug kawani.

Bisan ang mga nasyonal ug lokal nga kandidato, walay usa kanila ang naghisgot na’g  federalismo ug charter change. Unsa man, wala na kini sa ilang mga concerns ug priorities iniglingkod na nila sa mga posisyon nga ila karon gikampanyahan?

So,  mao nay motuki niini ang sunod nga Kongreso, after the May 13 elections.  What if the next Congress  dili na ganahan mo-discuss niini? Sa miaging semana ra ba, si Mayor Sara Duterte Carpio mideklarar  sa iyang pagsupak sa federalismo.

Unang mikomentaryo mao si Senate President Vicente Sotto III, nga igo lang miingon nga iyang girespitahan gibarugan ni Sara bahin sa federalismo.  Bisan si Duterte mismo wala mokomentaryo  niining gipahayag sa iyang anak. Ug nagpakahilom lang pud siya sa diha nga duha sa iyang economic managers misupak sa federalismo gumikan sa ka-daku sa gasto pag-establish niini?

Pagkakaron, wala pa ma-officially endorse sa Presidente ang draft sa Consultative Committee ngadto sa Kongreso.  Hinumdoman nga ang Lower House naghimo usab og kaugalingong version sa bag-ong federal constitution.

Unsa man ni, ato lang unang i-shelve ang charter change ug federalismo? Adunay mga pangagpas nga sa pagkakaron, walay immediate need nga atong i-overhaul ang present Constitution ug i-reorganize ang tibuok government setup to give way to the federal system.

Ila sad ning mga hunahuna. Dihay panahon, sa bag-o pang nakalingkod si Duterte nga init kaayo ang discussion sa federalismo. Hinumdom mo? Niadtong tungora it seems nga duna gyuy immediate need to shift to the federal system of government.

Apan karon, medyo nabugnaw man. Sa ako nang giingon sa unahan, bisan ang mga kandidato karon, both local ug national, wala maglakip sa ilang mga kampanya ang bahin sa federalismo.  Lahi sa miaging national election diin ang top tune sa kampanya mao ang federalismo. Gani, alang sa uban, usa kini sa mga isyo nga nakapadaug ni Duterte.

Lagmit, tapus sa eleksyon usa kini sa mag-unang agenda  sa mga bag-ong mapili nga opisyal sa atong kagamhanan. 

Hinumdoman usab nga sa miaging barangay election, gihimo kining isyu diin adunay  awhag nga dili botaran kadtong di mo-support sa federalismo.

So, ato kining atangan tapus sa eleksyon kun mobalik ug mabuhi ba ang atong kaikag ug kainit pag-push through sa federalismo.