Kutob ra sa papel
Takdo ang pagsud sa bagyong Ruby sa Pilipinas nga naandam na ang usa sa labing bag-ong teknolohiya pag-iban kon di man hingpit nga paglikay sa pagkakalas sa kinabuhi ug pagkaguba sa kabtangan tungod sa bagyo ug ubang katalagman. Ang Coastal Hazards and Storm Surge Assessment and Mitigation (CHASSAM) maoy usa sa mga tinubdan sa garbo sa pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino. Mao pay pagkaumol sa CHASSAM sa paghapak sa bagyong Yolanda sa silangang Kabisay-an ug amihanang Sugbo sa Nobiyembre sa niaging tuig. Ang kakuwang sa kasayuran sa katawhan mahitungod sa storm surge, nga gipasalig nga epektibong matapakan sa CHASSAM, maoy gibasol sa kadaghan sa nangamatay sa Tacloban ug kasilinganang mga dapit.
* * *
Ang CHASSAM usa sa daghan uyamot nga aspeto sa Project NOAH (Nationwide Operational Assessment of Hazards) sa Department of Science and Technology (DOST).
Nga maoy labing seryusong pagsuway sa gobyerno sa paggamit sa labing bag-ong mga teknolohiya paglikay o pagmenos sa kadaot sa bangis nga mga katalagman. Daghan nang programa ang gipasiugda sa Project NOAH. Apil nang pagpamalit sa multi milyones dolyares nga balor sa Doppler Radar sa PAGASA Mactan ug ubang weather stations sa nasud. Nga nakatabang pag-ayo pagsubay sa lihok ni Ruby dihang nagkaduol na sa Kabisay-an. Apan ang CHASSAM maoy giisip nga usa sa labing masaaron ug mapuslanon.
* * *
Usa sa alas sa CHASSAM mao ang Light Detection and Ranging o LIDAR technology. Nga makahimo og high resolution nga mga mapa pinaagi sa pagtutok og laser sa usa ka butang o dapit pagsukod sa iyang tukmang gilay-on. Mao ni nakapalambo sa katakos sa gobyerno sa hazard mapping. Kay maapil sa LIDAR ang labing gagmay’ng kabalayan ug mga taytayan. Mao ni ilang gigamit sa pagmapa sa mga dapit nga labing nameligro sa higanteng mga bawod gikan sa bagyo. Uban ang panghinaut nga kun makit-an sa katawhan ang ilang mga pinuy-anan ug ang posibleng mahitabo sa ilang palibot mas makumbinser sila sa pagbakwet sa mga luwas nga mga dapit.
* * *
Nindot tan-awong CHASSAM ug LIDAR. Sa papel. May buslot nga nitumaw sa pagpatuman. Nga unang nalilian sa nangaging mga bagyo nga gihimoan og storm surge warnings: Naapil ang bukirang mga barangay nga di mahitabong maabot bisan unsa pa kadagko ang bawod. Mapasaylong Project NOAH kay wa pa man mahumang CHASSAM. Apan sa listahan sa mga dapit nga mahimong maigo sa storm surge ni Ruby, may nisiwil na sab. Matud ni Mayor Ricky Ramirez sa Medellin naapil ang iyang sudlunong mga barangay nga wa pa sukad makatilaw og dagkong bawod. Nagduda si Ramirez nga sa kabilib sa mga tigpasiugda sa bag-ong teknolohiya nakalimot sila pagsusi sa aktuwal nga nahimutangan sa mga barangay nga giisip nga labing nahulga.
* * *
- Latest
